Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej - Ks. ANDRZEJ HANICH

Z okładki [fragmenty] :

„Książka ks. Andrzeja Hanicha dotyczy losów księży i sióstr zakonnych działających na terenie Śląska Opolskiego, jak i czynnych poza nim, ale pochodzących ze Śląska Opolskiego.
Obejmuje okres II wojny światowej (1939-1945), czyli ofiary nazizmu, ofiary zdobycia Śląska Opolskiego przez Armię Czerwoną w początkach 1945 r. oraz ofiary polskich powojennych represji wobec Niemców w 1945 r. Autor zajął się problemem, który wprawdzie nie był zapomniany, ale pozostawał mało znany i był pomijany w szcze­gółowych badaniach. Tymczasem podstawą zarówno naukowej dyskusji, jak i spokojnej refleksji nad ówczesnymi wydarzeniami jest ustalenie tak podstawowych faktów, jak liczba ofiar, okoliczności i motywy zabójstw duchownych, itd. Autor dokonał ogromnej pracy, wykorzystując nie tylko publikacje, w tym liczne niewielkie opracowania, ale także informacje pochodzące z jego własnej kwerendy - kilkuletnich poszukiwań w parafialnych i zakonnych zasobach archiwalnych. Co ogromnie ważne, obok informacji o siostrach zakonnych z tzw. kart personalnych, wykorzystał relacje innych sióstr, które pamiętały tamte wydarzenia. Autor zdołał również dotrzeć do żyjących jeszcze świadków tamtych wydarzeń. Dopiero wykorzystanie tak obszernego materiału umożliwiło mu dokonanie zestawienia ofiar. Układ książki według rodzaju poniesionych strat (przez kogo zadane) i zakonów jest logiczny i przejrzysty. Książka jest pozycją ogromnie wartościową".

(z recenzji prof. dra hab. Piotra Madajczyka, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk)


Słowo wstępne

W wieku XX Kościół znowu stał się Kościołem męczenników - stwierdził papież Jan Paweł II w liście apostolskim Tertio millennio adveniente. Papież napisał w nim m.in.: „Kościół pierwszego tysiąclecia zrodził się z krwi męczenników: Sanguis martyrum - semen christianorum (krew męczenników - zasiewem chrześcijaństwa). W naszym stuleciu wrócili męczennicy. A są to często męczennicy nieznani, jak gdyby «nieznani żołnierze» wielkiej sprawy Bożej [...]. To świadectwo nie może zostać zapomniane [...]. Zgodnie z sugestią Konsystorza trzeba, ażeby Kościoły lokalne, zbierając konieczną dokumentację, uczyniły wszystko dla zachowania pamięci tych, którzy ponieśli mę­czeństwo [...]. Zadaniem Stolicy Apostolskiej w perspektywie trzeciego tysiąclecia będzie uzupełnienie martyrologiów Kościoła powszechnego, ze szczególnym uwzględnieniem świętości tych, którzy żyli Chrystusową prawdą także w naszych czasach. Będzie to miało niewątpliwie charakter i wymowę ekumeniczną. Chyba najbardziej przekonu­jący jest ten ekumenizm świętych męczenników. Communio sanctorum (wspólnota, zjednoczenie, «świętych obcowanie») mówi głośniej aniżeli podziały.
Martyrologium (spis, katalog męczenników, zawierający opis ich męczeństwa) pierwszych wieków stanowiło podstawę kultu świętych. Głosząc i wielbiąc świętość swoich synów i córek, Kościół oddawał najwyższą cześć Bogu samemu" (nr 37).

Sześćdziesiąt cztery lata po zakończeniu II wojny światowej ukazuje się niniejsza monografia stanowiąca - jak słusznie mówi jej tytuł - autentyczne Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej. Po raz pierwszy jedno opracowanie zbiera i szczegółowo przedstawia okoliczności męczeństwa i śmierci wszystkich księży diecezjalnych i zakonnych oraz sióstr zakonnych działających na terenie Śląska Opolskiego, jak i czynnych poza nim, ale pochodzących z naszego regionu, którzy zginęli jako ofiary nazizmu, ofiary zdobycia Śląska Opolskiego przez Armię Czerwoną w początkach 1945 r. i ofiary powojennych represji wobec Niemców w 1945 r., a nawet jako ofiary militaryzmu japońskiego na Dalekim Wschodzie. Jest to opracowanie bardzo wartościowe, będące efektem benedyktyńskiej pracy Autora, który kwestie tu opisane przedstawił już, ale jedynie po części i w zarysie, w swojej pracy habilitacyjnej pt: Czas przełomu - Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945-1946, która ukazała się drukiem w 2008 r. Natomiast w niniejszym opracowaniu martyrologię śląskoopolskiego duchowieństwa w latach ostatniej wojny Autor wyodrębnia i bardzo szczegółowo omawia oraz dokumentuje. I z tego też względu książka ta jest pozycją niezmiernie ważną dla dziejów Śląska Opolskiego i historii Kościoła na śląskoopolskiej ziemi. Świadczy ona bowiem o historycznej prawdzie naszego regionu, określanego z tych względów także mianem „Krainy pod Krzyżem".

Opole, marzec 2009 r.    Ks. abp Alfons Nossol biskup opolski

Wprowadzenie [fragmenty]

Martyrologia księży diecezjalnych i zakonnych oraz sióstr zakonnych działających a terenie Śląska Opolskiego, jak i poza nim, ale pochodzących ze Śląska Opolskiego, w okresie II wojny światowej (1939-1945) należy do zagadnień nie tyle zapomnianych w najnowszych dziejach Śląska, co mało znanych i przez całe lata pomijanych przez badaczy, zwłaszcza w naszym kraju. A obejmuje ona tak ofiary nazizmu, jak i ofiary opanowania Śląska Opolskiego przez Armię Czerwoną w początkach 1945 r., a także ofiary polskich powojennych represji wobec Niemców w 1945 r.

[Przez Śląsk Opolski rozumiemy tu zachodnią część Górnego Śląska, która po jego podziale w 1922 r. polsko-niemiecką granicą państwową (w wyniku plebiscytu i III powstania śląskiego w 1921 r.) pozostała w Niemczech aż do 1945 r. - znajdując się pod względem wewnątrzpaństwowego podziału administracyjnego w obrębie rejencji opolskiej, a pod względem kościelnego podziału administracyjnego - w ówczesnej niemieckiej diecezji wrocławskiej (w 1930 r. została ona podniesiona do rangi archidiecezji) - 34 dekanaty i na niewielkiej części czeskiej archidiecezji ołomunieckiej - 3 dekanaty (branicki, głubczycki i kietrzański - na terenie powiatu głubczyckiego i na skrawku powiatu raciborskiego, przy czym był to obszar znajdujący się również w granicach państwa niemieckiego, w rejencji opolskiej). W polskiej rzeczywistości państwowej od 1945 r. był to kościelny obszar Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego, przekształconej kanonicznie w 1972 r. w pełnoprawną diecezję opolską) w granicach sprzed reformy papieskiej z 1992 r.)].

Zagadnienie to, przedstawione w znacznym skrócie i to wyłącznie w odniesieniu do obszaru Śląska Opolskiego, jest jednym z elementów rozprawy habilitacyjnej autora, poświęconej dziejom Kościoła na Śląsku Opolskim w latach 1945-1946, opublikowanej w 2008 r. Opracowanie niniejsze zagadnienie to wyodrębnia i szczegółowo omawia oraz dokumentuje (wraz z fotografiami), a przy tym zakresowo poszerza o ofiary wśród duchowieństwa rodowodowo wywodzącego się ze Śląska Opolskiego, lecz działającego poza jego obszarem, które również straciło życie w latach 1939-1945 jako ofiary niemieckiego nazizmu, ofiary wkroczenia Armii Czerwonej, ofiary polskich powojennych represji wobec Niemców (w 1945 r.), czy też ofiary militaryzmu japońskiego na Dalekim Wschodzie, których wspomniana rozprawa nie obejmuje ze względów formalnych...

[W opracowaniu zamieszczono kilkadziesiąt fotografii omawianych postaci, jakie udało się odnaleźć i pozyskać dzięki życzliwości i pomocy wielu osób - księży proboszczów parafii, w których działali inni kapłani, władz zakonnych oraz Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach].

Ofiary nazizmu, o których mowa w publikacji, to księża diecezjalni i zakonni, którzy czynni byli w czasie wojny na terenie Śląska Opolskiego, i którzy śmiercią męczeńską zginęli w nazistowskich obozach koncentracyjnych, a także ci, którzy - przymusowo wcieleni do Wehrmachtu i wysłani na fronty walk II wojny światowej - polegli śmiercią żołnierską, zaginęli bez wieści, bądź wreszcie zmarli w radzieckich łagrach jenieckich. Ofiary nazizmu to również duchowni (najczęściej zakonnicy), pochodzący ze Śląska Opolskiego, ale działający poza nim, głównie na terenach II Rzeczypospolitej, którzy podczas okupacji niemieckiej zostali tam aresztowani i stracili życie w nazistowskich obozach koncentracyjnych.

Ofiary zajęcia („wyzwolenia") Śląska Opolskiego przez Armię Czerwoną to księża diecezjalni, zakonnicy i zakonnice, którzy pozostali w swoich placówkach duszpaster­skich na Śląsku Opolskim i zostali zamordowani przez wkraczających żołnierzy Armii Czerwonej w początkach 1945 r. To także księża diecezjalni i zakonni, rodowodowo pochodzący ze Śląska Opolskiego, ale działający na placówkach zakonnych poza Ślą­skiem Opolskim, którzy stracili tam życie z rąk żołnierzy radzieckich w 1945 r. Dochodzą do tego duchowni będący ofiarami powojennych polskich represji wobec Niemców w 1945 r., a także ofiary militaryzmu japońskiego na Dalekim Wschodzie w czasie II wojny światowej.

W opracowaniu nie uwzględnia się tych śląskoopolskich duchownych, którzy wyniszczeni przeżyciami wojennymi lub na skutek powojennego wysiedlenia zmarli śmiercią naturalną już po zakończeniu działań zbrojnych bądź to na Śląsku Opolskim, bądź poza jego granicami (po 1945 r.).


SPIS TREŚCI :

Słowo wstępne abp Alfons Nossol

I. Wprowadzenie

II. Ofiary wśród duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego działającego na Śląsku Opolskim

1. Ofiary reżimu nazistowskiego w latach 1939-1945

2. Zamordowani przez żołnierzy Armii Czerwonej w pierwszych miesiącach 1945 r.

2.1. Księża diecezjalni i zakonni, franciszkańscy bracia zakonni oraz pastor ewangelicki, zamordowani przez czerwonoarmistów

2.2. Martyrologia sióstr zakonnych

2.2.1. Gehenna zakonnic w Nysie
2.2.2. Straty elżbietanek
2.2.3. Straty marianek
2.2.4. Straty sióstr de Notre Dame
2.2.5. Straty boromeuszek
2.2.6. Straty służebniczek śląskich
2.2.7. Straty franciszkanek krzyżanowickich
2.2.8. Straty franciszkanek wiedeńskich „od chrześcijańskiej miłości"
2.2.9. Straty sióstr misyjnych
2.2.10. Straty franciszkanek szpitalnych
2.2.11. Straty franciszkanek misjonarek Maryi

3. Ofiary polskich represji powojennych wobec Niemców (w 1945 r.)

III. Ofiary wśród duchowieństwa o śląskoopolskim rodowodzie działającego poza Śląskiem Opolskim

1. Zamordowani przez niemieckich nazistów w latach 1939-1945

1.1. Misjonarze Świętej Rodziny
1.2. Werbiści
1.3. Oblaci
1.4. Kapłani diecezji katowickiej
1.5. Kapłani diecezji berlińskiej

2. Zamordowani przez żołnierzy Armii Czerwonej w 1940 i 1945 r.

3. Zamordowani przez nieznanych sprawców po zakończeniu działań wojennych (w 1945 r.)

4. Misjonarze werbiści zamordowani przez żołnierzy japońskich w czasie wojny na Dalekim Wschodzie

IV. Zakończenie


Zusammenfassung

Wykaz źródeł i literatury

Wykaz ważniejszych skrótów

Indeks nazwisk

Indeks miejscowości

Inhaltsverzeichnis



INDEKS MIEJSCOWOŚCI :

Altdorf 66
Auschwitz zob. Auschwitz-Birkenau
Auschwitz-Birkenau 22, 34, 55, 115-117, 125

Baborów 84
Bad Driburg 110
Bardo Śląskie 23
Bąblin 103
Berlin 10, 14, 23-25, 78, 80, 96, 100, 105, 112, 123-124
Bezludówka 126
Biała 37, 82-83
Biała Prudnicka zob. Biała
Biedrzychowice 125
Bielszowice zob. Ruda Śląska
Bierawa 91
Bieruń Stary 123
Biskupów 98
Blachownia Śląska 91
Bodzanów 78
Bogacica 45
Bogatynia 86
Boguchwałów 19, 27, 29, 80
Bogucice 27
Boguszyce 38, 65, 118
Bojanów 103
Bojków zob. Gliwice
Borki Wielkie 27, 29
Borkowice 31
Bożnowice 86
Brandenburg 123
Branice 13, 19, 27, 32, 38, 72, 80
Branitz zob. Branice
Breslau zob. Wrocław
Broniec 62
Brynek 31
Brynica 19, 38, 51, 86
Brzeg 88
Brzezinka zob. Gliwice
Brzeziny Śląskie 44
Brzeźnica 23
Buchenwald 19, 22-24, 27, 29, 123
Budziszyn 121
Bujaków 122
Byczyna 38, 48-49
Bydgoszcz 129
Bystrzyca Kłodzka 80
Bytom 20, 30, 32, 37-39, 44-45, 62-63, 83, 85, 87-88,104, 119, 122-123
Bytom-Karb zob. Bytom
Bytom-Miechowice zob. Bytom
Bytom-Rozbark zob. Bytom

Calgary 116
Castiglione 29
Chagey 55
Charków 30, 104
Chebzie 122
Chorzów 14, 86
Chróścice 20, 39, 69, 71, 81
Chróścina Opolska 123
Chrząstowice 82
Chrząszczyce 36, 63,102
Cieszyn 88
Cisek 17, 24
Cyprzanów 16
Czarnowąsy 103
Czelabińsk 31
Czerwionka-Leszczyny 47
Częstochowa 91

Dachau 8, 22, 24-29, 104-106, 108, 114, 118-120, 122, 124
Dąb zob. Katowice
Dąbrowa Niemodlińska 122
Dąbrówka Dolna 79
Dąbrówka Łubniańska 91
Dergacze 126
Dębie 58
Dębnica 70
Dillingen 10
Długomiłowice 30, 71
Doboszowice 23
Dobra 59, 89
Dobrodzień 32, 50
Dobrzeń Wielki 92
Domaszkowice 19
Domaszowice 79
Domecko 71
Drezno 88, 121
Dytmarów 43
Dziergowice 14
Dzierżysławice 30

Ebenfurth 91

Falmirowice 31
Folwark 102
Forst 98
Frankfurt nad Odrą 16
Freudenthal 90
Friedland zob. Korfantów
Fulda 122
Fyrląd zob. Korfantów

Gadzowice 74
Gałążczyce 30
Gaszowice 32
Gdańsk 104-105
Gierałtowice 15, 118-119
Gleiwitz zob. Gliwice
Gliwice 9, 15, 19, 26-28, 31-32, 34, 37-43, 51, 54, 62, 71, 83-84, 96-97,102, 118, 126
Gliwice-Bojków zob. Gliwice
Gliwice-Łabędy zob. Gliwice
Gliwice-Sośnica zob. Gliwice
Głąbczyce zob. Głubczyce
Głogówek 29,125
Głubczyce 13, 33, 36, 75, 80, 83-84, 91-92, 98
Głubczyce-Las zob. Głub­czyce
Głuchołazy 41, 86, 98
Gniezno 77
Gogolin 30, 36, 38-39, 45-46, 55, 63
Gołuszowice 23, 32
Görlitz 98
Görlitz Ost zob. Görlitz
Gorzeków 77
Gorzów Śląski 51
Górzyce Śląskie 126
Gosławice zob. Opole
Gostomia 118
Goszcz 89
Gościce 19
Gościęcin 84
Góra Świętej Anny 21, 30, 43, 59, 99, 100
Górażdże 120
Górka Klasztorna 9, 102-104
Górki 105
Górna Grupa 104-105, 107-110
Górna Wieś zob. Nysa
Grafing 74
Grave103
Grenzdorf 105
Grodków 20, 66, 88, 98
Grodowice 87
Grodzisk 19
Groschowitz zob. Opole
Gróbek 51
Grudynia Mała 86
Grzędzin 87
Gusen 120, 122, 124

Hartheim 124
Hatfield-Peverel 66
Herne 75
Hulczyn 13
Hunfeld 116
Huttendorf zob. Ozimek

Inowrocław 112

Janowice zob. Cyprzanów
Januszkowice 37, 58
Jaryszów 38, 54
Jassy 85
Jaworzno 97
Jemielnica 15, 19
Jerozolima 71
Jędrysek 121
Jędrzejów 86
Jędrzychów 81

Kadłubiec 31
Kamień Śląski 90, 120
Kamienica 30
Kanzu 127
Kapellen 115
Karłubiec 63
Kartagina 122
Karwina 22
Katowice 7, 13, 16, 18, 26, 69-70, 100, 102, 117, 119-120, 122-124
Katowice-Dąb zob. Katowice
Katowice-Panewniki zob. Katowice
Katscher zob. Kietrz
Kazimierz Biskupi 104
Kędzierzyn zob. Kędzierzyn-Koźle
Kędzierzyn-Koźle 31, 34, 38, 55, 59, 67, 83, 86
Kępno 114
Kielce 116
Kielcza 14, 38, 49-50
Kiełczyn 23
Kietrz 13, 27, 37, 67, 93-95
Klecina 77
Kleinpest 91
Kleszczów 40
Klisino 87
Klucz 38, 71
Kluczbork 16, 75, 78-79
Kłodnica zob. Kędzierzyn-Koźle
Kłodzko 44
Kochanowice 88
Kochłowice 70
Kodeń 116
Kolnica 36, 66
Kolonia 66
Kolonia Popielowska 123
Komprachcice 19, 118
Konstantynów 114
Koperniki 86
Korfantów 32, 80, 96-97
Kościelisko 90
Kotórz Wielki 18
Koty 49
Kozłów 41-42
Koźle zob. Kędzierzyn-Koźle
Kraków 23, 104
Krapkowice 15-16, 37, 56, 59, 61-62, 83, 91, 111
Krasiejów 107, 117
Krępna 30
Krobia 117
Krośnica 19, 31
Krosnowice 80
Krotoszyn 111, 116-117
Krowiarki 95
Kruszew 103
Krzydlina Wielka 79
Krzywa Wieś 75
Krzyżanowice 90
Krzyżowa 25
Książenice 124
Kujakowice 79
Kup 38, 52-53, 84
Kuropas 78, 80-81
Kuźnica Ligocka 124

Lasowa 30
Ląd 117
Leningrad 60
Leszczyny 50, 124
Leśnica 21, 88, 115-116
Lethbridge 116
Lewin Brzeski 87
Lędziny 86, 123
Ligota Bialska 14
Ligota Dobrodzieńska 117
Ligota Zamecka zob. Klucz­bork
Linz 24, 66, 124
Lipowa 74
Lisięcice 79
Lohr 66
Losiny 76
Lubań 79
Lubecko 23, 63, 123
Lubiesz 74
Lublin 114
Lubliniec 63-64, 111, 114-115
Luboszyce 20

Łabędy zob. Gliwice
Łagiewniki Małe 31
Łambinowice 77, 96
Łącznik 14, 23
Łobżenica 102
Łomnica 118
Łubniany 19

Magdeburg 121
Maków 17, 95
Mała Kruszyna 80
Malapane zob. Ozimek
Malnia 46, 63, 111, 113
Marcinkowice 15
Mariannhill 66
Markowice 111, 114, 117
Mauthausen 22, 111-112, 120, 122, 124
Mechnica 15, 89
Michałkowice 14, 17
Michałów 117
Michorzew 70
Miechowice zob. Bytom
Miękinia 87
Mikołów 14, 119, 122
Mikulczyce zob. Zabrze
Mochów 86
Mochów-Pauliny 30
Modling 105
Modzurów 16
Mokre Łany zob. Strzelce Opolskie
Monachium 22, 28, 114
Moszczanka 76
Mszana 124-125
Münster 10, 26, 92
Mysłowice 16, 124

Nakło 30
Namysłów 23, 86-87
Narok 66
Nasiedle 79
Neisse zob. Nysa
Neuss nad Renem 10
Newkierk 103
Nieborowice 122
Niekazanice 79
Niemodlin 98
Niezdrowice 54
Nowa Schodnia 51
Nowa Słupia 116
Nowa Wieś Królewska zob. Opole
Noworosyjsk 31
Nowy Browiniec 19
Nowy Las 38, 67, 86
Nowy Port zob. Gdańsk
Nowy Świętów 87
Nysa 10, 19-20, 32, 38, 43, 62, 67-70, 72-83, 85, 96, 98, 105, 107, 110, 127

Oborniki 86
Obra 114, 116
Ochodze 61
Odrowąż 63
Olesno 16, 26-27, 29, 32, 70
Olmütz zob. Ołomuniec
Olsztyn 69
Oława 80
Ołdrzychowice Kłodzkie 71, 92-93
Ołomuniec 13, 27, 32
Opawica 13
Opole 5, 8, 10, 16, 19-20, 24, 30-31, 34, 38-39, 46-49, 51-52, 58-59, 63, 70-71, 73, 79, 81-83, 85, 91, 102-103, 105, 109-111, 114, 119-121, 123-124, 127
Opole-Groszowice zob. Opole
Opole-Szczepanowice zob. Opole
Oppeln zob. Opole
Ornontowice 122
Osieczna 102
Osowiec 18
Ostrzeszów 114
Otmęt zob. Krapkowice
Otmuchów 41, 86
Ottawa 115
Ozimek 36, 50-51, 88-89

Paczków 19
Paniowy 122
Paniówki 122
Paryż 71
Paterek 103
Pawłów 74, 119, 126
Piekary Śląskie 44, 117
Pieniężno 105, 108, 110
Pietrowice Wielkie 127
Pilchowice 88-89
Piotrówka 83
Pławniowice 94
Płużnica Wielka 38, 54-55
Pokój 84-85, 93
Pokrzywnica 15
Polska Cerekiew 17
Poniszowice 41
Popielów 18, 115-116
Poręba 21
Posiłek zob. Rogów Opolski
Poznań 102-105, 107, 117
Proszków 64, 70
Prudnik 38-39, 43, 83,118, 122
Prudnik-Las 38, 43-44
Przerycie 38, 42-43
Przydroże Wielkie 78
Pstrążna 126
Pyskowice 24, 124

Rabka 123
Rachowice 20
Racibórz 10, 20-21, 24-26, 28, 31-32, 41, 45, 86, 91-92, 95-96, 104, 119, 129
Racibórz-Studzienna zob. Racibórz
Radoszowy 104
Radziwiłów 117
Raszowa 89
Rawicz 123
Reimlingen 66
Reńska Wieś 20, 30-31
Rogów Opolski 18, 39, 59, 62-63
Rostkowice 122
Roszowski Las 17
Rozbark zob. Bytom
Rozkochów 59
Rozmierka 122
Rozwadza 30
Równe 32, 36, 67
Ruda Śląska 123-124
Rudy 31, 38-39, 41-43
Rudziczka 79
Rudziniec 124
Rybnik 14, 55, 107, 110,122, 124-125
Rychtal 15
Rydułtowy 17, 88-89
Rzym 10, 29, 114

Sachsenhausen 104-105, 108, 110, 125
Sandkolonie zob. Przerycie
Schodnia Stara zob. Stara Schodnia
Schönwald zob. Gliwice
Sigharting 24
Skierniewice 117
Skorogoszcz 37, 51, 65-66
Sławice 53
Sławięcice zob. Kędzierzyn-Koźle
Sobótka 23
Sokołowsk 126
Solec 122
Sośnica zob. Gliwice
Sośnicowice 85, 87
St. Gabriel 107, 110, 127
Stalingrad 31
Stanica 19
Stara Schodnia 105, 107-109
Stara Wieś 26, 28
Starachowice 115
Stare Gliwice 42-43
Stare Koźle 17, 23
Stare Olesno 14-16
Stare Siołkowice 104
Stary Ujazd 53-54
Steblów 63
Stolarzowice zob. Bytom
Stralsund 86
Strzebniów 91
Strzelce Opolskie 30-31, 38, 50, 53-57, 99
Strzeleczki 16, 23, 82, 89
Strzelin 88
Stutthof 104-105, 108, 110
Sucha Psina 29
Suchy Bór 82
Sudoł 20
Sułków 117
Šumperk 76
Syców 123
Szarlej zob. Piekary Śląskie
Szczecin-Podjuchy 125
Szczedrzyk 19, 107
Szczepanowice zob. Opole
Szklarska Poręba 19
Szklary Górne 94
Szombierki zob. Bytom
Szymiszów 14, 87
Szywałd zob. Gliwice

Ściborzyce Małe 16
Ścinawa Mała 31, 38, 67
Świebodzin 87
Świętochłowice 96-97

Tarnowskie Góry 86
Terespol 116
Toruń 107
Toszek 87
Trzebnica 20, 85-88
Trzeboń 103
Tuła 31
Twardawa 15
Tworków 23, 32, 71, 119
Tworóg 31
Tworóg Mały 126
Tychy 119

Ujazd 37, 43, 53-54, 85,121, 123
Uraz 87

Valkenburg 44, 115-116

Wałcz 75
Warendorf 43
Warszawa 7-8, 102, 107,113, 117
Wąchock 115
Wędrynia 22
Wędzina 90
Węgry 104, 122
Wiedeń 91
Wielkie Hajduki 14
Wieluń 103
Wien zob. Wiedeń
Winów 104-106, 127
Włochy 79
Włocławek 103
Włodary 77
Wodzisław 14
Wojnowice 17
Wołów 86
Wołowno 69
Wrocław 11, 16-17, 20-21, 23-24, 26, 28, 31, 33, 36-40, 43-44, 49, 51-52, 59, 62-63, 66, 68, 71, 80-81, 87-90, 108, 118-119, 122, 124, 126
Wronki 102
Wróblin zob. Opole
Wuppertal-Berman 75
Würzburg 66
Wyrzysk 103
Wysoka 19, 45, 55, 61, 102

Zabełków 17
Zaborze zob. Zabrze
Zabrze 14-15, 19, 26, 30-32, 51, 62, 70, 118-119, 125
Zabrze-Biskupice zob. Zabrze
Zagwiździe 80
Zawadzkie 14
Ząbkowice Śląskie 81, 86
Zdzieszowice 30
Zgorzelec 80
Ziemięcice 24
Zimnice Wielkie 19, 20, 36, 63-64
Złotów 80
Zwiastowice 88

Żary 79, 86
Żelazna (Grodkowska) 38, 66
Żerdziny 30, 88
Żernica 20
Żędowice 14, 32, 41
Żmigród 86
Żory 86, 122