Polska muzyka filmowa w latach 1945-1968 - Iwona Sowińska

Monografia otrzymała Nagrodę im. Bolesława Michałka [przyznawaną od 1997 roku przez miesięcznik „Kino"]
dla najlepszej w roku 2007 polskiej książki traktującej o filmie.


Z informacji wydawniczej :

Książka Iwony Sowińskiej to pierwsza w polskim piśmiennictwie próba historycznego opisu tytułowego zjawiska.

Sytuuje się ona na przecięciu się trzech sił: muzyki jako takiej, kina oraz przeobrażającej się — nie tylko pod wpływem przemian politycznych — kultury. Muzyka filmowa rozpatrywana jest zawsze w kontekście dzieła,
w którym się pojawia, a zarazem w kontekstach wobec dzieła zewnętrznych: dominujących poetyk filmowych i muzycznych, z uwzględnieniem czynników politycznych, produkcyjnych i innych.

Książka składa się z dwóch części — granicę między nimi wyznacza rok 1956, kiedy to ściśle splotły się trzy determinanty muzyki filmowej: muzyka, kino i polityka.

WSTĘP :

Interpretator dziejów polskiej muzyki filmowej stawia się w am­biwalentnej sytuacji. Z jednej strony, wolny jest od dyskomfortu wy­nikającego z historiograficznej nadprodukcji i od obowiązku komen­towania cudzych interpretacji, na czym przedwcześnie mogłaby się wyczerpać jego energia. Z drugiej jednak strony, nie zaznaje komfor­tu posiadania solidnego zaplecza w postaci bogatej literatury przed­miotu. W 1964 roku ukazały się dwie fundamentalne prace teoretycz­ne: Rola muzyki w filmie Alicji Helman oraz Estetyka muzyki filmo­wej Zofii Lissy.

Natomiast historia tej dziedziny twórczości nie do­czekała się u nas podobnej syntezy. Ani wówczas, ani potem. Po­wstawały wprawdzie teksty poświęcone zagadnieniom szczegółowym — filmowej twórczości wybitnych kompozytorów lub inspirującym mu­zycznie filmom, tekstów tych nie było jednak wiele. Przy tym część z nich miała charakter publicystyczny, a jeszcze inna część nigdy nie doczekała się publikacji i dostępna jest jedynie w bibliotekach ośrod­ków akademickich.

Wypowiedzi te, borykając się — każda po swoje­mu — ze starym muzykologicznym dylematem: z rozdarciem między językiem „poetyckim" a językiem „techniczno-opisowym", stanowią świadectwo czyichś wzruszeń lub czyjejś analitycznej dociekliwości, lecz dowodzą zarazem, że wciąż niemało zostało do napisania. Niemal wszystko, czym żyła muzyka filmowa w różnych okresach swej historii, zarówno na Zachodzie jak i w pewnym stopniu, na Wschodzie, miało polskie odpowiedniki. Miało, lecz tylko nominalnie. Odmienność genezy i funkcji, wynikająca z innych uwarunkowań socjokulturowych i technologicznych (brak mechanizmów rynko­wych, rachityczna fonografia, raczkująca telewizja — by wymienić tylko kilka z nich), zwłaszcza zaś politycznych, sprawiała, że w Polsce mieliśmy do czynienia z rodzimym, specyficznym wariantem tendencji o charakterze globalnym — a przynajmniej uważanych za globalne przez autorów obierających euroamerykańską perspektywę. Te różnice mogą być nie do wyśledzenia w nutach, są natomiast wyzwa­niem dla historyka i uzmysławiają potrzebę pisania monografii narodowych.

Nie zastąpią ich żadne historie muzyki filmowej o uniwersalnych ambicjach. Brak opracowań historycznych, brak monografii poświęco­nych muzyce kinematografii narodowych, brak monografii poświęconych kompozytorom oraz brak specyfikacji samej problematyki — musi budzić poważne zastrzeżenia co do wartości syntez i uogólnień, opierających się z konieczności na materiale wycinkowym, często przypadkowym oraz za każdym razem gromadzonym i porządkowanym na nowo, zdiagnozowała sytuację z połowy lat sześćdziesiątych Alicja Helman. Dwadzieścia lat później ocena musiałaby brzmieć inaczej, choć aku­rat w odniesieniu do polskiej myśli filmowej zachowała niestety ak­tualność.

Lata osiemdziesiąte przyniosły wyraźne ożywienie w świa­towym piśmiennictwie poświęconym dźwiękowi filmowemu, w tym muzyce. Lecz do większości ważnych książek, które ukazały się w tej i zwłaszcza w następnej dekadzie, odnieść by można uwagę, którą Dudley J. Andrew opatrzył swoje Główne teorie filmu: „Układ pracy wydać się może historyczny, ale jest to okoliczność raczej przypadkowa".

Jeśliby pokusić się o wskazanie orientacji dominującej w literatu­rze muzycznofilmowej, powiedzieć by należało: muzykę ujmuje się przede wszystkim jako byt estetyczny, a uwaga zostaje zogniskowa­na na jej funkcji w filmie traktowanym jako względnie autonomiczny tekst. Klasyczny repertuar pytań stawianych przez teoretyków wy­glądałby tak:

Jaki wpływ wywiera medium filmowe na muzykę filmową, a jaki wpływ wywiera muzyka na kino? Czym jest „prawidłowa" równowaga estetyczna pomiędzy nimi i co sprawia, że muzyka jest dobra? Czym wyjaśnić przetrwanie muzyki akompaniującej przedstawieniom dramatycznym, a filmowi w szczególności? I co w ogóle uzasadnia badanie muzyki filmowej - poza zrozumieniem, że muzyka jest czasem informacyjna, czasem ekspresyjna, czasem obecna tylko po to, by wypełnić luki na ścieżce dźwiękowej lub dłużyzny opowiadania?

Poszukiwanie odpowiedzi na pytania tego rodzaju stanowi próbę uchwycenia esencji przedmiotu, lokowanej na przecięciu się dwóch sił. Oto bowiem o kształcie muzyki filmowej przesądza niemuzyczny kontekst (potrzeby narracji, współobecność innych elementów akustycznych itd.), lecz z drugiej strony — będąc filmową, muzyka ta nie przestaje być muzyką. Podlega więc czysto muzycznym prawom; jej macierzystym polem odniesienia ciągle pozostaje muzyka „jako taka".

Być może dlatego znamienny dla lat osiemdziesiątych „zwrot od poszukiwania znaczenia filmu w jego esencji do poszukiwania zna­czenia filmu w jego historii", owocujący „teorią uhistorycznioną", na obszarze związanym z muzyką filmową dokonywał się (i dokonuje się nadal) z większymi niż gdzie indziej oporami. Przyjęcie perspektywy diachronicznej wymaga bowiem uwzględnienia dodatkowo trzeciej — poza kinem i muzyką — grupy czynników warunkujących tę dziedzi­nę. Są one kulturowej, a bywa że wręcz politycznej natury, i hipoteza, że właśnie owe konteksty, one zwłaszcza, określają estetyczne hory­zonty muzyki filmowej, nie jest bezpodstawna. Mimo że w różnych okresach rozkład sił kształtuje się odmiennie. W przeszłości kilkakrotnie zdarzyło się, że w następstwie politycznych zwrotów jednoczesnym przeobrażeniom ulegały i muzyka, i kino, a w ślad za nimi — muzyka filmowa, choć przemiany te mogły różnić się skalą.

Dwa z takich momentów przesilenia pełnią w tej książce funkcję ramy: rok 1945 i 1968.

Pierwsza data, jak sądzę, nie wymaga komentarza obszerniejszego niż ten, który znalazł się w początkowym rozdziale. Z kolei rok 1968 stanowi oczywistą cezurę w naszej powojennej historii. Polityczny wstrząs w sposób radykalny wpłynął na wszystkie sfery kultury — również na kinematografię, a pośrednio też na muzykę. Zdaniem Andrzeja Chłopeckiego, jest uzasadnione, by w polskiej muzyce właśnie wtedy,
wokół roku 1968 sytuować pierwsze symptomy przechodzenia dwudziestowiecznego modernizmu w jego „styl późny". Polegałby on na postępującej, poszerzającej się postawie niewiary w postęp w dziedzinie sztuki — tak, jak wiara w postęp w życiu społecznym i politycznym okazała się złudzeniem. Naruszenie wiary w postęp liniowy — „od-do" — pociąga za sobą w następnych latach, bardzo gwałtowną polaryzację postaw estetycznych.

Pomiędzy tymi granicznymi datami mieści się rok 1956, kiedy to wyjątkowo ściśle splotły się trojakie determinanty muzyki filmowej: polityka, kino i muzyka. Żadna z nich nie pozostała tym, czym była poprzednio. Dlatego data ta wyznacza podział książki na dwie części.

Podział ten może się wydać zanadto generalizujący, jednakże przemawiają za nim racje wynikające z przyjęcia muzycznofilmowej perspektywy.

Nie wyodrębniam 1949 roku, ponieważ zadekretowanie socrealizmu nie wywarło dostrzegalnego wpływu na wypracowane wcześniej sposoby posługiwania się muzyką w filmie. Powierzano jej te same funkcje, co w filmach powstałych tuż po wojnie, a to oznacza, że umiarkowana innowacyjność kina, które określiłabym jako „okołosocrealistyczne", nie naruszała konwencji obowiązujących w kinie klasycznym. Już więcej powodów znalazłoby się ku temu, by okres 1956 — 1968 rozdzielić na dwa: 1956 — 1964 i 1965 — 1968. A to dlatego, że sprawdzająca się w porządkowaniu złożonej rzeczywistości filmowej lat 1956 — 1964 kategoria nurtu muzycznego wyraźnie przestaje wystarczać.

Filmy rozbrzmiewają muzyką, która nie jest ani czystym jazzem, ani awangardą; ani nie wraca do dziewiętnastowiecznej muzyki popularnej, ani nie zerka w stronę estrady. Krążąc „pomiędzy", jest wszystkim po trosze, niemniej nie rozkłada się jeszcze na idiolekty, po których w przyszłości da się bez trudu rozpoznać kompozytorów. To dopiero wstępna faza długotrwałego i nielinearnego procesu, który nabierze wyrazistości w następnej dekadzie — choć został on uruchomiony jeszcze przez emancypację kina i muzyki filmowej, będącą efektem popaździernikowych przemian. Rok 1965 nie stanowi cezury tak jednoznacznej i brzemiennej w skutki jak 1956.

Dlatego tych kilka końcowych lat okresu, któremu książka jest poświęcona, włączam w większą całość. Mimo że tytuł Polska muzyka filmowa zobowiązuje do uwzględnienia także innych — poza pełnometrażową fabułą — rodzajów filmowych, filmom krótkometrażowym różnego typu nie poświęcam tyle uwagi, na ile zasługują. Przywołuję je tylko wtedy, gdy bezpośrednio wiążą się z aktualnie omawianym problemem. Tymczasem fascynu­jący — również muzycznie — świat krótkich filmów ma swoją specyfi­kę, toteż przede wszystkim należałoby uchwycić i zinterpretować muzyczny wymiar tej odrębności.

Uchyliłam się od podjęcia takiej próby, mając jednak świadomość, że obraz pewnego stadium naszej kultury, zobaczony ze swoistej perspektywy oferowanej przez muzy­kę filmową, na uwzględnieniu „innego kina" mógłby tylko zyskać.

Za pośrednictwem muzyki film otwiera się na kulturowy (a nawet: cywilizacyjny) kontekst w sposób wyjątkowy i zasługujący na uwa­gę, której dotąd mu skąpiono. Myśląc o szczególnym, pogranicznym fenomenie muzyki filmowej, niepodobna zajmować się tylko nutami.

SPIS TREŚCI :

Wstęp

CZĘŚĆ PIERWSZA : 1945 — 1955

Rozdział I : Poza zasadą oryginalności

Neoklasyczny ład
Realizm w muzyce. Instrukcja obsługi
Tonacje mimikry. Muzycy wobec socrealizmu
Niebo autonomii, czyściec funkcjonalności
Paradoks niesłyszalności. Muzyka w kinie klasycznym
Romantyzm jako realizm dla mas
Historia bez nazwisk
Neutralność wzbroniona

Rozdział II : Brzmienie socrealizmu

Niekompletna lista zakazanych piosenek
Klasyka w sieci niebezpiecznych związków
Folklor lepszy i gorszy
„Nikt nie weźmie pieśni nam ! "
„Sentymentalizm, synkopy, brak cech mobilizujących", czyli muzyka rozrywkowa


CZĘŚĆ DRUGA : 1956 — 1968

Rozdział III : Kino od nowa

Rozdział IV : Lekcja muzycznej awangardy

Repetytorium z ekspresjonizmu
W stronę nieoczywistości
Muzyka na opak
Wielki chłód
Drogi do ciszy
Muzyka w dialogu
Awangardowe dziedzictwo

Rozdział V : Jazz: muzyka w czasie teraźniejszym

Między autoekspresją a stereotypem
Jazz polemiczny
Wojna się skończyła !
Czas prywatności
Rytmy młodych
Ku innym brzegom

Rozdział VI : Bigbit: „Bo kto śpiewa, ten nie grzeszy"

Kryptonim Bigbit
(Pół)głos „stłumionego pokolenia"
Z komfortowego dystansu
Być jak West Side Story, czyli rodzime musicale
Smutek parodii

Rozdział VII : Przed nową zmianą: 1965 — 1968

Miejsca opuszczane, miejsca wypełnianie
Komeda: pożegnanie
Kilar: muzyka z muzyki
Klasyka na co dzień — klasyka na zawsze
Debiut Koniecznego: ocalanie tradycji

Zakończenie

Bibliografia

Filmografia (wybór)

Indeks filmów

Indeks nazwisk

Summary
Resume



Filmografia (wybór)

1945

2x2=4
(krm.) Reż. A. Bohdziewicz. Muz. R. Palester

Ballada f-moll
(krm.) Reż. A. Panufnik. Tylko muzyka adaptowana

1946

Dwie godziny
Reż. S. Wohl, J. Wyszomirski. Muz. R. Palester Premiera: 1957

Ręce dziecka
(krm.) Reż. T. Makarczyński. Muz. A. Panufnik

Suita warszawska
(krm.) Reż. T. Makarczyński. Muz. W. Lutosławski

1947

Zakazane piosenki
Reż. L. Buczkowski. Muz. R. Pale­ster

1948

Ostatni etap
Reż. W. Jakubowska. Muz. R. Pa­lester

Skarb
Reż. L. Buczkowski. Muz. J. Harald

1949

Czarci żleb
Reż. T. Kański, A. Vergano. Muz. K. Serocki

Robinson warszawski
Reż. J. Zarzycki. Muz. R. Palester

Ulica Graniczna
Reż. A. Ford. Muz. R. Palester, H. Kon

1950

Pierwszy start
Reż. L. Buczkowski. Muz. J. Harald

Warszawska premiera
Reż. J. Rybkowski. Oprac. muz. K. Sikorski

1951

Załoga
Reż. J. Fethke. Muz. W. Krzemieński

1952

Młodość Chopina
Reż. A. Ford. Muz. K. Serocki

Trzy opowieści
Nowela I: Cement. Reż. C. Petelski
Nowela II: Jacek. Reż. K. Nałęcki
Nowela III: Sprawa konia. Reż. E. Poleska.
Muz. T. Kiesewetter

1953

Autobus odjeżdża 6. 20
Reż. J. Rybkowski. Muz. S. Skrowaczewski

Piątka z ulicy Barskiej
Reż. A. Ford. Muz. K. Serocki

Przygoda na Mariensztacie
Reż. L. Buczkowski. Muz. C. Aniołkiewicz. Piosenki T. Sygietyński

Sprawa do załatwienia
Reż. J. Fethke, J. Rybkowski. Muz. Z. Wiehler

1954

Niedaleko Warszawy
Reż. M. Kaniewska. Muz. W. Krzemieński

Pokolenie
Reż. A. Wajda. Muz. A. Markowski

1955
Irena do domu !
Reż. J. Fethke. Muz. W. Krzemieński

Uwaga, chuligani !
(krm.) Reż. J. Hoffman, E. Skórzewski

1956

Człowiek na torze
Reż. A. Munk

Koniec nocy
Reż. J. Dziedzina, P Komorowski, W. Uszycka. Muz. J. Kurczewski

Kanał
Reż. A. Wajda. Muz. J. Krenz

Wraki
Reż. E. i C. Petelscy. Muz. M. Wolberg

1957

Deszczowy lipiec
Reż. L. Buczkowski. Muz. J. Harald

Eroica
Reż. A. Munk. Muz. J. Krenz

Pętla
Reż. W. J. Has. Muz. T. Baird

1958

Dom
(krm.) Reż. W. Borowczyk, J. Lenica. Muz. W. Kotoński

Dwaj ludzie z szafą
(krm.) Reż. R. Polański. Muz. K. T[rzciński] Komeda

Ostatni strzał
Reż. Jan Rybkowski. Muz. H. Ja­błoński, R. Kukulski, A. Kurylewicz, J. Matuszkiewicz

Ósmy dzień tygodnia
Reż. A. Ford. Muz. K. Serocki
Premiera: 1983

Popiół i diament
Reż. A. Wajda. Oprac. muz. Wro­cławski Kwintet Rytmiczny pod dyr. F. Nowaka

1959

Kamienne niebo
Reż. E. i C. Petelscy. Muz. T. Baird

Krzyż Walecznych
Reż. K. Kutz. Muz. A. Markowski

Lunatycy
Reż. B. Poręba. Muz. W. Kilar

Zezowate szczęście
Reż. A. Munk. Muz. J. Krenz.
Piosenka A. Markowski

Pociąg
Reż. J. Kawalerowicz. Muz. A. Kurylewicz

1960

Do widzenia, do jutra
Reż. J. Morgenstern. Muz. K. T[rzciński] Komeda

Niewinni czarodzieje
Reż. A. Wajda. Muz. K. T[rzciński] Komeda

Nikt nie woła
Reż. K. Kutz. Muz. W. Kilar

Nóż w wodzie
Reż. R. Polański. Muz K. T[rzciński] Komeda

Powrót
Reż. J. Passendorfer. Muz. A. Kurylewicz

Szklana Góra
Reż. P. Komorowski. Muz. K. T[rzciński] Komeda

1961

Ogniomistrz Kaleń
Reż. E. i C.Petelscy. Muz. T. Baird

Zaduszki
Reż. T. Konwicki. Tylko muzyka adaptowana

Zuzanna i chłopcy
Reż. S. Możdżeński. Muz. A. Trzaskowski

1962

Głos z tamtego świata
Reż. S. Różewicz. Muz. W. Kilar, J. Matuszkiewicz

Jak być kochaną
Reż. J.W. Has. Oprac. muz. L. Kaszycki

1963

Dwa żebra Adama
Reż. J. Morgenstern. Muz. J. Ma­tuszkiewicz

Ich dzień powszedni
Reż. A. Ścibor-Rylski. Muz. T. Baird, A. Trzaskowski

Milczenie
Reż. K. Kutz. Muz. W. Kilar

Pasażerka
Film ukończony po śmierci reży­sera A. Munka (1961) przez W. Lesiewicza. Muz. T. Baird

Rozwodów nie będzie
Reż. J.S. Stawiński.
Nowela I: muz. J. Matuszkiewicz
Nowela II i III: muz. A. Trzaskow­ski

Zbrodniarz i panna
Reż. J. Nasfeter. Muz. K. T[rzciński] Komeda. Piosenki M. Sart

1964

Beata
Reż. A. Sokołowska. Muz. J. Ma­tuszkiewicz

Rękopis znaleziony w Saragossie
Reż. W.J. Has. Muz. K. Penderecki

Rysopis
Reż. J. Skolimowski. Muz. K. Sadowski

1965

Faraon
Reż. J. Kwalerowicz. Muz. A. Walaciński

Pingwin
Reż. J.S. Stawiński. Muz. K. Komeda

Popioły
Reż. A. Wajda. Muz. A. Markowski

Salto
Reż. T. Konwicki. Muz. W. Kilar

Walkower
Reż. J. Skolimowski. Muz. A. Trzaskowski

1966

Bariera
Reż. J. Skolimowski. Muz. K. Komeda

Kochajmy syrenki
Reż. J. Rutkiewicz. Muz. A. Walaciński

Małżeństwo z rozsądku
Reż. S. Bareja. Muz. J. Matuszkiewicz

Mocne uderzenie
Reż. J. Passendorfer. Muz. A. Zieliński

Piekło i niebo
Reż. S. Różewicz. Muz. W. Kilar

Sublokator
Reż. J. Majewski. Muz. A. Kurylewicz

1967

Jowita
Reż. J. Morgenstern. Muz. J. Matuszkiewicz

Słońce wschodzi raz na dzień
Reż. H. Kluba. Muz. Z. Konieczny
Premiera 1972

Żywot Mateusza
Reż. W. Leszczyński. Tylko muzyka adaptowana

1968

Gra
Reż. J. Kawalerowicz. Muz. A. Sławiński

Lalka
Reż. W.J. Has. Muz. W. Kilar

Przekładaniec
(krm.) Reż. A. Wajda. Muz. A. Markowski

Przygoda z piosenką
Reż. S. Bareja. Muz. M. Sart

Sukces
(krm.) Reż. M. Piwowski

Szyfry
Reż. W.J. Has. Muz. K. Penderecki, S. Radwan

1969

Polowanie na muchy
Reż. A. Wajda. Muz. A. Korzyński


Indeks nazwisk :

Adorno Theodor W. 35,36,100,102, 113,126,130,252
Afanasjew Jerzy 221
Agapkin Wasyl 54
Albrecht Jacek 70
Alrecht Stanisław 68
Andrew Dudley J. 8
Andrzejewski Jerzy 65,172
Aniołkiewicz Czesław 77, 91
Artemska Beata 227

Bach Johann Sebastian 73,143-145,162,221,250
Baculewski Krzysztof 20, 24,116
Baird Tadeusz 110, 113, 121, 145,150,151,164,165,208
Balbus Stanisław 265
Balcerzan Edward 67, 68
Baniewicz Elżbieta 135, 244
Barańczak Stanisław 67
Barański Janusz 211
Bardini Aleksander 212
Bareja Stanisław 78, 226, 227
Barron Bebe 154
Barron Louis 154
Bednarek Stefan 76
Beethoven Ludwig van 33, 65-67, 126-130,154,155,157,159, 249
Beiderbecke Bix 168
Bela Zbigniew 259
Benedek Laslo 168
Berendt Joachim Ernst 232
Berger Karol 254
Bergman Ingmar 200
Będkowski Stanisław 111
Bianusz Andrzej 214
Bielas Katarzyna 243
Bielawski Ludwik 157
Bielicka Hanna 84
Bielińska Halina 152, 230
Bieńczyk Marek 120
Billig Wilhelm 90
Bizet Georges 142,145
Bodo Eugeniusz 48
Bohdziewicz Antoni 45,59,177,195
Bordwell David 30,119
Borowczyk Walerian 174
Borowski Tadeusz 178
Bossak Jerzy 145
Boulanger Nadia 18
Boukołowski Henryk 137
Bovery Katarzyna 218
Bradecki Tadeusz 153
Brahms Johannes 33
Brando Marlon 168
Bratny Roman 176
Brecht Bertolt 19,137
Bristiger Michał 35, 258, 260
Brodacki Krystian 202
Brok Bronisław 78
Brooks Richard 168
Brown Royal S. 33, 168, 187
Brzozowska Natalia 135
Brzozowski Andrzej 143,145
Buchner Antoni 26
Buczkowski Leonard 45, 57, 77,80,84,93
Bukraba-Rylska Izabella 76

Cajmer Jan 85, 88, 89
Cassavetes John 162
Cękalski Eugeniusz 38
Chaczaturian Aram 251
Chaplin Charlie 125
Chechlińska Zofia 234
Chęciński Sylwester 152, 248
Chion Michel 66
Chłopecki Andrzej 9,10
Chłopicka Regina 152
Chmielewski Tadeusz 78,81
Chojecki Edmund 155,156
Chomiński Józef M. 22, 74
Chopin Fryderyk 41,49, 56, 59, 60, 65, 70-72, 75,121,140,141,150, 151, 249
Ciepielewska Anna 188
Corelli Arcangelo 252-254, 256
Cowen William J. 209
Crosby Bing 167
Cybulski Władysław 152
Cybulski Zbigniew 199, 201, 207, 218, 245,247
Czaja Dariusz 255
Czajkowski Piotr 250
Czekalski Andrzej 61
Czekanowska Anna 76,154
Czyż Henryk 78, 81, 90, 91

Dadak-Kozicka J. Katarzyna 157
Dahlhaus Carl 26, 35
Davis Miles 163,186,187
Dąbrowska Maria 55
Dean James 168
Debussy Claude 147
Delacroix Eugene 72
Demarczyk Ewa 221, 239
Dobrowolski Stanisław R. 75, 88
Dobrzańska-Fabiańska Zofia 111
Domaradzki Jerzy 44
Domino Fats 209
Dornowski Bernard 210
Dorobek Andrzej 213, 228
Drewnowski Tadeusz 55
Droba Krzysztof 110
Drobner Mieczysław 54
Dybciak Krzysztof 110
Dygat Stanisław 212
Dyląg Roman „Gucio" 189
Dymny Wiesław 259, 261, 262
Dymsza Adolf 84
Dzieduszycki Wojciech 38
Dziedzina Julian 169,180
Dziębowska Elżbieta 86

Eberhardt Konrad 123, 134, 136, 140, 236
Eggebrecht Hans H. 35,159
Egorova Tatiana 82
Elter Edward 212
Ermler Fridrich 81

Faber Wincenty 221
Falicka Krystyna 126
Falk Feliks 166
Farrow Mia 185
Fedorowicz Jacek 222
Fellini Federico 240
Fethke Jan 80, 84, 86
Fetting Edmund 220, 249
Filler Witold 84, 227
Fitelberg Grzegorz 39, 69
Fitzgerald Ella 184
Fontana Julian 60
Forbert Adolf 49, 59
Ford Aleksander 69, 71, 73-75, 77, 78, 98, 151, 165, 215
Frąckowiak Halina 227
Friml Rudolf 80
Frohlich Karel 142,143,146
Frybes Andrzej 255
Frydrychowicz Borys 86, 89
Fubini Enrico 144,158
Fuks Marian 74,142
Furdal Małgorzata 145

Gardan Juliusz 79
Gaszyński Marek 217
Gazda Janusz 134
Giżycki Jerzy 71-73
Glińska Marta 59
Głowiński Michał 126
Godyń Mieczysław 157
Godzic Wiesław 215
Gold Artur 85
Gold Henryk 78, 85
Gołąb Maciej 103
Gomułka Władysław 109, 211
Gorbman Claudia 9, 66
Gozdawa Zdzisław 84, 85, 219
Górecki Henryk Mikołaj 242, 253
Górniak Jerzy 64
Gradstein Alfred 79, 80
Grań Jacek zob. Walicki Franci­szek
Grmek Germani Sergio 145
Grodzieńska Stefania 84
Gryglewicz Tomasz 112
Grzesiuk Stanisław 78, 226
Grzewiński Jerzy 176
Guczalski Krzysztof 119,121
Gwizdalanka Danuta 24, 39, 109, 110, 250

Hadi Shafi 63
Hajdun Janusz 221
Haley Bill 168
Handel Georg Friedrich 237, 238, 253
Hanuszkiewicz Adam 164
Harald Jerzy 80, 89, 91-93
Has Wojciech J. 122, 134, 153, 158, 165, 247, 250
Haupe Włodzimierz 152
Hauser Arnold 33
Haydn Joseph 35
Helman Alicja 7-9, 37, 132, 153, 260
Helman Zofia 17,19, 25, 29, 52, 60, 68
Hemar Marian 45, 81,125
Hendrykowski Marek 146,149,187, 188, 242, 257, 261
Hermann Matthias 116
Hitler Adolf 56,125
Hłasko Marek 165,169, 215
Hoffman Jerzy 151, 169, 170, 178, 220
Hopfinger Maryla 132
Hosenfeld Wilm 65
Hoss Rudolf 143
Hugo Victor 72

Icha Andrzej 224, 225

Jabłoński Henryk 175
Jabłoński Maciej 24, 56, 57,116
Jakubowska Wanda 38, 52, 61, 62, 65, 98,143
James Jamie 156,157
Janczar Tadeusz 78
Janicki Stanisław 107, 131, 136, 137, 186, 200
Jankun-Dopartowa Mariola 123
Jarociński Stefan 102
Jarzębska Alicja 19, 36
Jurandot Jerzy 84, 92, 227
Jutkiewicz Sergiej 81

Kachnicz Zenon 63
Kaczyński Tadeusz 152
Kalaga Wojciech 10
Kalinak Kathryn 30, 31
Kaniewska Maria 75
Kański Tadeusz 73
Kant Immanuel 130
Kaper Bronisław 33
Kaszycki Lucjan M. 122, 250
Kawalerowicz Jerzy 44,78,172,181, 185, 186, 214, 234, 249
Kawczyńska Alina 80
Kazan Elia 198
Kern Ludwik Jerzy 217
Kerouac Jack 162
Kędzierzawska Jadwiga 242
Kiesewetter Tomasz 44, 77
Kilar Wojciech 110, 134-136, 149, 164, 173, 231, 235, 242-248, 257, 264
Kisielewski Stefan 17, 21, 42, 64, 161, 171, 205, 211
Klecki Mieczysław 57
Kluba Henryk 235, 257, 261
Knapik Eugeniusz 10
Kochanowski Mikołaj 201
Kofta Jonasz 250
Kolarzowa Romana 100-102, 111
Kołodyński Andrzej 8
Komeda Trzciński Krzysztof 162-164, 166, 173-176, 178, 180, 182, 185, 187-192,195-201,205,217,218, 220, 235-238, 240, 241, 248,264
Komedowa Trzcińska Zofia 174, 200, 202
Komorowska Małgorzata 227
Komorowski Paweł 169,180, 201
Kon Henoch 74
Kondratowicz Janusz 219
Koniczek Ryszard 123
Konieczny Zygmunt 153, 221, 235, 257-260, 262-266
Konwicki Tadeusz 147, 245-247, 249
Kopyciński Adam 63
Kornacki Krzysztof 241
Korngold Erich Wolfgang 33
Korzyński Andrzej 220, 229
Kosiński Krzysztof 179
Kossela Jerzy 210
Kossowski Maciej 217
Kostrzewska Barbara 70
Kosz Mieczysław 160
Koterbska Maria 87
Kotkowski Andrzej 219
Kotoński Włodzimierz 152, 175, 230
Kowal Roman 160, 189, 190
Kowalska-Zając Ewa 157
Krafftówna Barbara 250
Krajewski Seweryn 210
Krawczyk Krzysztof 229
KrenekErnst 113
Krenz Jan 48,122,123,127,129, 145, 148, 151,185
Krubski Krzysztof 188,196
Krzemieniowa Krystyna zob. Krzemień-Ojak Krystyna
Krzemień-Ojak Krystyna 36, 100, 127, 252
Krzemieński Witold 80
Krzyżewska Ewa 218
Książek-Konicka Hanna 132
Kubasińska Mira 224
Kucówna Zofia 212
Kukulski Rafał 175
Kułakowska Zofia 118
Kundera Milan 120
Kurczewski Jerzy 170
Kurnakowicz Jan 58
Kurpiński Karol 52
Kurylewicz Andrzej 163,175-177, 181,185,186,195, 220,231-233
Kuryluk Jerzy 91
Kurz Iwona 194
Kutz Kazimierz 122, 134-137, 139, 146,164, 243, 244, 248
Kwiatkowska Barbara 251
Kwiatkowska Irena 84
Kydryński Juliusz 18

Lachowska Dorota 35
Lang Fritz 154
Langer Susanne 119
Le Goff Jacques 255
Lem Stanisław 229
Lemann-Zajicek Jolanta 47, 59
Lenard Jolanta 54
Lenartowicz Stanisław 91, 248
Lenica Jan 174
Lesiewicz Witold 145
Leszczyńska Agnieszka 157
Leszczyński Witold 235, 252, 253, 255, 256
Levi Primo 142
Lewicki Bolesław W. 143
Lewis John 163
Lipman Jerzy 188
Lissa Zofia 7, 21,46, 74
Lubelski Tadeusz 45, 62, 80, 134,147,169,188,215,245,246
Lubina-Cipińska Danuta 162
Lutosławski Witold 24, 38, 45, 46, 53, 54, 110-112, 149, 250
Ładysz Bernard 208
Łazuka Bohdan 203, 226, 232
Łobaczewska Stefania 129
Łomnicki Tadeusz 196,197
Łuczak Maciej 227

Madej Alina 49, 54, 60-62, 68, 178, 215
Maetzig Kurt 152,154
Magowski Krzysztof 166
Mahler Gustaw 100,101
Majdaniec Helena 216, 218
Majewski Janusz 231-233
Majewski Lech 150, 242
Makarczyński Tadeusz 45,46, 59
Maklakiewicz Jan 54
Malanowicz Zygmunt 188
Malawski Artur 39, 68, 69, 91
Malecka Teresa 110,152, 264, 269
Malicka Maria 239
Malle Louis 163,186,190
Marcinkowska Zofia 135,137
Markiewicz Leon 39, 69
Markowska Elżbieta 48,112,148
Markowski Andrzej 54, 98, 99,107, 108,116,118,121,122,131,147,148,152,185, 229
Markowski Jan 148
Maron Marcin 188
Martenot Maurice 154
Matula Jerzy 213
Matuszkiewicz Jerzy „Duduś" 78, 161,162,175,176,180,195,203, 204,219-221,226,251
McLeod Wilcox Fred 154
Mendelssohn-Bartholdy Felix 249
Meyer Krzysztof 38,109, 250
Michalski Dariusz 84, 89, 210, 217, 224, 225
Miczka Tadeusz 178, 215
Milian Jerzy 162, 225
Miller Marek 188,196
Miłosz Czesław 65
Mingus Charles 163
Mirska Marta 87
Moniuszko Stanisław 41,70,71,208
Monteverdi Claudio 253
Morgenstern Janusz 178,195, 201, 219, 251, 252
Mościcki Bohdan 224
Mozart Wolfgang Amadeusz 67, 73,157
Możdżeński Stanisław 202, 203
Mundkowski Andrzej 250
Munk Andrzej 62,70,93,97,98,122, 123,127,128,130,142-144,152, 162,172
Mycielski Zygmunt 17,22,28,29,73

Naglicki Feliks 224
Nalepa Tadeusz 224
Nałęcki Konrad 77, 80
Nasfeter Janusz 217
Niemen Czesław 213, 214, 220, 228, 229
Nikandrow Mikołaj 222
Nono Luigi 116
North Alex 198
Nowak Filip 148
Nowakowski Andrzej 196
Nowicki Marek 154
Nurczyńska-Fidelska Ewelina 98, 134,142

Ogiński Michał Kleofas 121
Olbrychski Daniel 251
Onimus Jean 126
Opania Marian 221
Osiecka Agnieszka 147, 180, 192, 204,220,221,226

Paganini Nicolo 73
Palester Roman 15, 16, 24, 29, 37-39, 45, 48, 49, 51, 61, 67-69, 74, 185
Panek Wacław 191
Panufnik Andrzej 24,38, 39,47,54, 59,75,250
Parker Charlie 162
Parnell Feliks 86
Passendorfer Jerzy 176, 178, 179, 209, 222-226
Pasternak Leon 55
Patkowski Józef 152
Patuszyński Włodzimierz 217
Pawlak Ireneusz 237
Pawlikowski Adam 147, 218
Pawluczuk Włodzimierz 255
Penderecki Krzysztof 110,132,151, 152,154,158, 247, 264
Perkowski Piotr 38
Petelska Ewa 91,121,150,175
Petelski Czesław 91,121,150,165, 175
Petersburski Jerzy 45, 85
Piaf Edith 199
Piątkowski Dionizy 174,176
Pieczka Franciszek 261
Pijanowski Lech 231
Piotrowska Maria 127,128,154-156
Piwowarski Radosław 213
Piwowski Marek 228
Pociej Bohdan 113,128, 253, 254
Podobińska Klaudia 247
Pol Wincenty 60
Polan Dana 9
Polańska Wanda 227
Polański Roman 65,161,170,173, 174,182,185,188,191,192,194-196,200, 211
Polony Leszek 20,42, 234,247, 269
Poręba Bohdan 135,164,171, 242
Posmysz-Piasecka Zofia 142
Potocki Jan 153,155-158
Powell Budl 62
Preminger Otto 15
Presley Elvis 167
Proust Marcel 123
Prus Łucja 250
Przybylska Sława 122, 197-199
Przybył Hieronim 228
Przylipiak Mirosław 123

Quignard Pascal 141,142

Radliński Jerzy 57, 160-162, 164, 171,182,185,189, 204
Radoszewski Roman 213,214, 228
Radwan Stanisław 153, 247
Raksa Pola 208, 221, 226, 227
Raksin David 15
Ravel Maurice 246, 247
Ray Nicholas 168
Reger Max 35
Resnais Alain 151
Reymont Władysław 265
Rimski-Korsakow Nikołaj 33
Robbins Jerome 225
Rogers Shorty 168
Rogiński Stefan 90
Rogowski Ludomir M. 17
Rolska Rena 150
Rosengren Bernt 191
Rosner Eddie (Ady) 56
Rosset Francois 155
Rota Nino 240
Różewicz Stanisław 77, 220, 231, 243
Rubach Ludomir 85
Rudziński Witold 22, 70, 79, 80
Rudzki Kazimierz 84,124
Rusowicz Ada 229
Ruszczycówna Janina 33
Rutkiewicz Jan 222
Rybczyński Bogusław 202
Rybkowski Jan 70, 83, 84, 86,164, 175
Rzeszewski Janusz 214

Sachs Curt 234
Sadowski Krzysztof 250
Santor Irena 227
Sart Marek 218, 226, 227
Sauerland Karol 36,100, 252
Schaeffer Bogusław 69,116,164
Schiller Friedrich 154,156
Schiller Leon 55
Schonberg Arnold 113
Schubert Franz 106
Scorsese Martin 198
Scott George 57
Seifert Zbigniew 160
Sempoliński Ludwik 125
Serocki Kazimierz 39,40,72,73,77,91,110,151,165
Shaw Artie 181,184
Sikorski Kazimierz 70, 77
Sinatra Frank 167
Sitarski Piotr 98
Siwiński Ireneusz 178
Skolimowski Jerzy 188, 196, 197, 206, 236, 239-241, 250
Skotarczak Dorota 87
Skowron Zbigniew 144
Skórzewski Edward 169,170,178,220
Skrowaczewski Stanisław 78,91
Skrzypczyk Jerzy 210
Sławiński Adam 165,171,203,249
Sobczyk Katarzyna 216,217, 222
Sobieska Jadwiga 76
Sobieski Marian 76
Sobociński Witold 161
Sokołowska Anna 152,195,220,221
Sokorski Włodzimierz 21, 68,214
Sołżenicyn Aleksander 69
Sosnowski Tadeusz 210
Stachowna Grażyna 194, 211
Staiger Janet 30
Stalin Józef 56
Stanek Karin 214, 217, 219
Stańko Tomasz 178
Starski Ludwik 49, 77, 84, 92, 222, 223
Stawicki Jerzy 154
Stawiński Jerzy Stefan 172, 195, 208, 220, 250
Steiner Max33
Stępień Wacław 84, 85, 219
Stępowski Jarema 93
Stęszewski Jan 73
Stockhausen Karlheinz 116, 253
Stolarska Bronisława 101,102
Stolarz Józef 162
Storey John 210, 211
Strauss Johann 62, 86
Strauss Richard 33
Strawiński Igor 17,18, 98,100
Stypułkowska Krystyna 197
Sulin Sonia zob. Frąckowiak Ha­lina
Sumerski Jerzy 44
Suppe Franz 50
Sygietyński Tadeusz 70, 77, 91
Szafrańska Iwona 248
Szarota Tomasz 57
Szczerski Andrzej 112
Szewera Tadeusz 50, 54, 75,122
Szmagier Krzysztof 225
Szmaglewska Seweryna 63
Szostakowicz Dymitr 81,142,165
Szpilman Władysław 65, 216
Szpulak Andrzej 146
Sztatler Julian 86
Szulc Tad 72
Szwajgier Krzysztof 110,137,191
Szymanowska Kalina 174
Szymanowski Karol 38,48,259
Szymanowski Piotr 174
Szymborska Wisława 250

Ścibor-Rylski Aleksander 208
Śliwonik Roman 202

Tarnawska-Kaczorowska Krysty­na 113,150
Tatarska Janina 24, 57,116
Terpiłowski Lech 227
Thompson Kristin 30
Tiomkin Dimitri 33
Toeplitz Jerzy 70, 77
Tom Konrad 85
Tomaszewski Henryk 212
Tomaszewski Mieczysław 22, 23, 52, 53, 60, 127, 268-270
Topp Izolda 76
Triaire Dominique 155
Trzaskowski Andrzej 160,163,172, 181,186,196,202-206,208
Trzos Andrzej 225
Turek Jerzy 226
Turowska Zofia 188,196
Turski Stefan 55
Turski Zbigniew 152
Tym Stanisław 239
Tyrmand Leopold 88,162,165,171
Tyszkiewicz Beata 249

Umecka Jolanta 188
Urbanowicz Stanisław 46
Uszycka Walentyna 169
Uszyński Jerzy 188

VadimRoger 163
Vergano Aldo 73

Wachsmann Franz zob.: Waxman Franz
Wagner Richard 33
Wajda Andrzej 44, 80, 92, 97-100,106,121,137,140,147-151,154,166,172,195-197, 200, 219, 228, 229,237,243,248,249
Walaciński Adam 165,178, 222, 234, 235
Walas Teresa 73
Walicki Franciszek 209, 216
Wars Henryk 85
Warska Wanda 184,185, 220, 221
Wasilewska Anna 155
Wasowski Jerzy 65, 78
Waszyński Michał 48
Waxman Franz 33,154
Wayda Fryderyka 102
Weill Kurt 19
Weinberg Mojżesz (Mieczysław) 142
Werner Andrzej 129,130,134
Wertenstein Wanda 172
Wichary Zygmunt 218
Wiehler Zygmunt 84-86, 91
Wieleżyńska Ewa 142
Wiłkomirska Wanda 252
Winkler Kazimierz 216
Wionczek Roman 212
Wise Robert 225
Wiśniewski Waldemar 188,196
Wiśniowska Halszka 142
Włast Andrzej 78
Włodarczyk Wojciech 34,35
Wnuk-Nazarowa Joanna 264
Wohl Stanisław 15, 38, 83
Wojciechowski Mikołaj 134
Wojnicki Mieczysław 222
Wojtyga Lesław 22
Wolberg Mateusz 175,176
Wołłejko Czesław 222
Woroszylski Wiktor 144,145
Woytowicz Bolesław 53
Woźna-Stankiewicz Małgorzata 111
Wójcik Jerzy 134,137
Wróblewski Andrzej 210
Wróblewski Jan Ptaszyn 191
Wyszomirski Józef 15, 83

Zachwatowicz Krystyna 150
Zajączkowski Andrzej 255
Zajicek Edward 30, 70
Zalewski Maciej 47,48
Zanussi Krzysztof 219, 242, 248
Zarych Elżbieta 156
Zarzycki Jerzy 65, 67, 70, 250
Zawadzka Magdalena 208, 226
Zieliński Andrzej 209, 224
Zieliński Jacek 224
Zieliński Michał 54
Zinnemann Fred 81
Zitzman Jerzy 151
Znajdek Maciej 181
Zwierzchowski Piotr 83, 84
Zylber Filip 178
Zylber Jan 162,178,196, 202
Zylska Natasza 87

Żeromski Stefan 172

Uwaga: ostatnie egzemplarze magazynowe z wyczerpanego w wydawnictwie nakładu z niewielkimi magazynowymi śladami !