Sucha. Z dziejów miejscowości i parafii - HENRYK DUDA

Wydano w serii : Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku

WSTĘP

Sucha nie była dotąd przedmiotem zainteresowania historyków.
Bogatym źród­łem informacji okazała się Kronika Parafii Sucha, założona i prowadzona przez ks. Józefa Cichonia. Zawiera ona informacje o wydarzeniach, których odtworzenie obec­nie jest niemal niemożliwe. Równie pomocnym źródłem była Kronika Ochotniczej Straży Pożarnej w Suchej.
Według informacji uzyskanych od starszych mieszkań­ców Suchej przed II wojną światową kronikę Suchej opracowywał Otto Nürnberger, nauczyciel pracujący w miejscowej szkole podstawowej.
Dzieło to jednak nie do­trwało do naszych czasów. Wszystko wskazuje na to, że zostało ono zniszczone pod­czas kwaterowania we wsi żołnierzy Armii Czerwonej w styczniu—marcu 1945 r.
Z sąsiednich miejscowości monografii swojej doczekały się Szymiszów, Kadłub, a ostatnio Rozmierz.
Praca Jadwigi Król okazała się niezwykle pomocna i w wielu miejscach stanowiła punkt odniesienia w poszukiwaniach informacji o Suchej. Niezwykle przydatnym okazał się cykl artykułów Josefa Hettwera poświęconych historii Rozmierzy, publikowanych przed II wojną światową na łamach „Aus dem Chelmer Lande".
Bogatym źródłem informacji był Herbarz szlachty śląskiej pióra Romana Sękowskiego.
Wiele informacji można było znaleźć w wydanym w XIX w. dziele Conrada Blażka Die Abgestorbene Adel der Preussische Provinz Schlesien oraz po­dobnym XX-wiecznym dziele Josefa Pilnacka pt. Rody stareho Slezska. Trzeba jednak zaznaczyć, że podane przez nich informacje są miejscami niepełne, a czasem nawet wzajemnie się wykluczają.

Praca została podzielona na cztery rozdziały ujęte w porządku chronologiczno-problemowym.
Choć wieś i parafia tworzą całość, to w pracy poświęcono im osobne podrozdziały.
Zdając sobie sprawę, że społeczność i budynki parafii Rozmierz do 1980 r. były tematem pracy magisterskiej ks. Zygmunta Piontka, świadomie unikano głębszego angażowania się w sprawy kultu religijnego.

Pierwszy rozdział przedstawia położenie miejscowości, najbardziej charakterystyczne cechy klimatu oraz ukształtowanie terenu. Wyjaśniono w nim pochodzenie nazwy oraz jej interpretację.
Podjęto także zagadnienie nazw miejscowych używanych tradycyjnie na określenie pól, łąk i lasów.
Opisana została także rzeka przepływająca przez Suchą. Rozdział drugi opisuje wyniki sondażowych badań archeologicznych przeprowadzonych w Suchej. Przedstawiono w nim także informacje zebrane o średniowiecznych właścicielach miejscowości. Opisane zostały również początki parafii Sucha w czasach średniowiecza. Rozdział trzeci dotyczy dziejów wsi w czasach nowożytnych do momentu wkroczenia na Śląsk Opolski Armii Czerwonej.

Rok 1945 został uznany za ważną cezurę historyczną uzasadniającą wprowadzenie takiego właśnie podziału tekstu.
W rozdziale tym ujęto najważniejsze wiadomości o właścicielach tej miejscowości oraz jej mieszkańcach do połowy XIX w.
Są to wprawdzie informacje bardzo ogólne, ale dające wyobrażenie o rozwarstwieniu spo­łeczności górnośląskich wsi.
Wiele uwagi poświęcono procesowi uwłaszczenia, czyli przekształceniu chłopa z użytkownika gospodarstwa w pełnoprawnego właściciela zabudowań oraz uprawianej ziemi. Rzecz charakterystyczna, że niektóre rodziny, których przodkowie pojawiali się na kartach dokumentów związanych z tymi proce­sami, mieszkają tu do dziś.
Opisano także najważniejsze problemy, z jakimi zetknęli się mieszkańcy wsi w latach 1914—1945, np. niepokojami w czasie plebiscytu, a następnie powstań, z których trzecie dotknęło także mieszkańców wsi.
Wymieniono także wszystkie rodziny zamieszkałe w Suchej przed II wojną światową.
Opisano księży pracujących w parafii Rozmierz, a zatem pełniących także posługę w Suchej.
Rozdział trzeci kończy opis kościoła parafialnego w Suchej oraz najważniejszych zabytkowych elementów jego wyposażenia. Ostatni, czwarty rozdział został poświę­cony najważniejszym wydarzeniom, które miały miejsce w Suchej po 1945 r. Było to trudne zadanie, ponieważ może zostać surowo ocenione przez czytelników znają­cych wydarzenia lub fakty z własnego doświadczenia. Przedstawiono odtworzenie parafii Sucha po okresie kilkuset lat pozostawania w granicach parafii Rozmierz. Ujęto w nim mozolny proces tworzenia bazy parafii — poszerzenie kościoła, zakup działek pod plebanię, budowę zabudowań itd. Podjęto także próbę zarysowania po­czątków i działalności dwóch ważnych instytucji — szkoły oraz straży pożarnej.

Tekst wzbogacają 23 tabele oraz 42 zdjęcia. W wykazie źródeł i opracowań ujęto wszystkie materiały, które wykorzystano przygotowując niniejszy tekst. Korzystając ze źródeł przechowywanych w archiwach państwowych, w przypisach podano jedy­nie informacje dotyczące nazwy zespołu, miejsca przechowywania oraz sygnatury akt, rezygnując z informacji o numerze wykorzystanych kart. Zgodnie z sugestią ks. dr. hab. Franciszka Wolnika, tam, gdzie było to możliwe, w przypisach wprowadzono skróty zgodne z Encyklopedią katolicką. Wykaz skrótów.

Zasadniczą cezurą, do której sięga tekst, jest rok 2000. Tam, gdzie było to moż­liwe lub konieczne, przekroczono ją i uzupełniono tekst o lata 2000—2006.

Podstawową bazą wyjściową do opracowania niniejszego tekstu była praca magis­terska obroniona w maju 2000 r. na Wydziale Historyczno-Pedagogicznym Uniwersy­tetu Opolskiego. Autor czuje się w obowiązku wyrazić podziękowania promotorowi, prof. dr. hab. Michałowi Lisowi, oraz recenzentom: prof. dr hab. Annie Pobóg-Lenartowicz oraz ks. dr. hab. Franciszkowi Wolnikowi.


Z książki :

POŁOŻENIE, NAZWA I KLIMAT SUCHEJ

1. Położenie Suchej; charakterystyka terenu oraz klimatu; rzeka Sucha

Sucha to wieś położona 8 km na południowy zachód od Strzelec Opolskich przy międzynarodowej trasie E-4.
Od wschodu graniczy ona z Rozmierzą, od północy z Grodziskiem, od zachodu z Suchodańcem, zaś od południa z Szymiszowem. Geo­graficzne położenie Suchej określają współrzędne 50°33'N oraz 18° 14'E.
Wieś liczy obecnie 540 mieszkańców. Tereny, na jakich leży, określane są jako rolniczo-przemysłowe.
W okolicy rozwinął się szczególnie przemysł cementowo-wapienni­czy, który wykorzystuje zalegające rejon strzelecki bogate złoża dobrej jakości kamie­nia wapiennego. Wspomniany przemysł reprezentują Opolskie Zakłady Przemysłu Wapienniczego Opolwap S.A., a dawniej także Cementownia Strzelce Opolskie.
W samej Suchej nie powstał żaden zakład zajmujący się obróbką lub przerobem ka­mienia wapiennego, ale w latach ubiegłych opracowywane były plany podjęcia eks­ploatacji jego złóż zalegających także w tej miejscowości.
Wcześniej mieszkańcy Suchej i okolicznych miejscowości na własną rękę eksploatowali te złoża, a pozys­kany materiał służył jako budulec, głównie domostw i zabudowań gospodarskich...


SPIS TREŚCI :

WSTĘP

I. POŁOŻENIE, NAZWA I KLIMAT SUCHEJ

1. Położenie Suchej; charakterystyka terenu oraz klimatu; rzeka Sucha
2. Nazwa wsi i jej interpretacja
3. Nazwy miejscowe występujące w Suchej

II. DZIEJE WSI W CZASACH ŚREDNIOWIECZNYCH

1. Najstarsze ślady pobytu człowieka w Suchej i w rejonie strzeleckim
2. Średniowieczne przekazy o Suchej
3. Parafia Sucha w średniowieczu

III. DZIEJE WSI W CZASACH NOWOŻYTNYCH DO 1945 R.

1. Sucha w czasach nowożytnych do końca XVIII w.
2. Sucha w XIX i pierwszej połowie XX wieku
2.1. Sucha od XIX w. do 1945 r.
2.2. Od poddaństwa do niezależności
2.3. Lata 1914—1945
3. Kościół i parafia
3.1. Parafia Sucha w czasach nowożytnych do 1945 r.
3.2. Kościół parafialny w Suchej

IV. CZASY NAJNOWSZE

1. Najważniejsze wydarzenia po 1945 r.
2. Sucha w granicach parafii Rozmierz; odtworzenie parafii w 1980 r.
3. Zarys historii Ochotniczej Straży Pożarnej w Suchej
4. Zarys historii szkoły podstawowej w Suchej

ZAKOŃCZENIE

Zestawienie źródeł i opracowań
Wykaz skrótów
Zusammenfassung
Aneks fotografii
Indeks osób
Indeks nazw geograficznych
Wykaz tabel