Czeska szkoła w Protektoracie Czech i Moraw - ZENON JASIŃSKI

Z notatki wydawniczej :

W pracy omówiono główne problemy szkolnictwa czeskiego Protektoratu Czech i Moraw. Opisano funkcjonowanie szkolnictwa na obszarze Czech, Moraw i Śląska przed 1938 r., przedstawiono genezę i konsekwencje powstania Protektoratu Czech i Moraw w sferze polityki i gospodarki,
omówiono politykę oświatową, jej źródła i cele oraz konsekwencje dla młodzieży i nauczycieli, ukazano zmiany w systemie zarządzania szkolnictwem, zmiany programowe i strukturalne w odniesieniu do różnych rodzajów i stopni szkół oraz ich funkcjonowanie, przedstawiono status szkolnictwa po likwidacji autonomii szkolnej. Ukazano również system oddziaływań germanizacyjnych, jaki był realizowany w szkole w stosunku do młodzieży i nauczycieli przez Kuratorium dla Wychowania Czeskiej Młodzieży Czechach i na Morawach. Przedstawiono również formy oporu czeskich nauczycieli i uczniów wobec polityki germanizacyjnej władz Protektoratu i Rzeszy Niemieckiej.


Z Wprowadzenia :

Dzieje szkolnictwa czeskiego, a także polityka oświatowa i naukowa Rzeszy w Protektoracie Czech i Moraw jako zagadnienie badawcze nie stały się w Polsce przedmiotem głębszego zainteresowania historyków oświaty, acz­kolwiek prace o zbliżonej tematyce ukazały się w Czechosłowacji i ostatnio w Republice Czeskiej.
Bogata jest natomiast literatura dotycząca różnych aspektów funkcjonowania Protektoratu i problemów życia ludności czeskiej.
Mimo że okres ten został zamknięty w sensie historycznym, to nie został zamknięty w sensie badawczym i należy sądzić, że jeszcze długo tak pozo­stanie. Nieprzypadkowo po „aksamitnej rewolucji" w Republice Czeskiej po­wstały nowe prace dotyczące tego okresu. Niektóre z nich są próbą nowego spojrzenia na to, czym był Protektorat, jaką rolę odegrali w nim sami Czesi i ich przywódcy, a także w jakiej mierze Protektorat był formą kolaboracji. Wyczuwa się w tych pracach wątek rozliczeniowy.
Zagadnienie konsekwen­cji ustanowienia Protektoratu Czech i Moraw pojawiło się nieoczekiwanie ponownie na początku lat 90.
ubiegłego wieku przy próbie normalizacji sto­sunków między Republiką Czeską a Republiką Federalną Niemiec.

Wtedy to Związek Wypędzonych w Niemczech zażądał uregulowania problemów Niemców sudeckich wysiedlonych po r. 1945
z Czechosłowacji na mocy de­kretów prezydenta E. Beneša o konfiskacie majątku Niemców i Węgrów oraz pozbawieniu obywatelstwa „wrogów Czechosłowacji". Do przyjęcia wspom­nianych dekretów doszło pod wpływem krzywd, jakich od państwa niemiec­kiego doznało państwo czechosłowackie w wyniku układu monachijskiego i okupacji. Idea wysiedlenia Niemców i Węgrów w powojennej Czechosłowa­cji pojawiła się równolegle w czeskim rządzie emigracyjnym i w czeskim ruchu oporu w kraju.
Dekrety Beneša i rozporządzenia rządu o wysiedle­niu Niemców z Czechosłowacji zostały wsparte uchwałą trzech mocarstw
z 2 VIII 1945 r. na konferencji poczdamskiej o wysiedleniu Niemców z Cze­chosłowacji, Polski i Węgier.
Wówczas wydawało się, że przyjęta przez premierów Niemiec i Czech wspólna deklaracja oraz jej uroczyste zatwierdzenie przez parlamenty obu krajów w styczniu 1997 r. załagodzi antagonizmy czesko-niemieckie, tak się jednak nie stało.
Rząd Republiki Czeskiej na ataki Związku Wypędzonych odpowiedział, że nie będzie żadnej dyskusji na temat dekretów Beneša, a izba niższa parlamentu Republiki Czeskiej przyjęła 24 IV 2002 r. uchwałę "o niepodważalności i nienaruszalności dekretów prezydenta Beneša z lat 1940-1946", przyjmując stanowisko, że dekrety należą do historii, są niepod­ważalne, a na ich podstawie nie mogą dziś powstawać nowe stosunki praw­ne...

Nie wdając się w pogłębioną ocenę prac poświęconych okresowi Protektoratu oraz ocenę czeskiej kolaboracji, gdyż nie jest to celem niniejszej pracy, należy stwierdzić, że problematyka szkolna okresu wojny była podej­mowana przez historyków czechosłowackich w powiązaniu
z eksterminacją narodu czeskiego i ruchem oporu. W tej grupie prac jest również wiele opracowań, niejednokrotnie bardzo interesujących i wartościowych, opar­tych na materiałach archiwalnych, ale dotyczących szkolnictwa o wymiarze lokalnym...


SPIS TREŚCI :

Obsah
Contents
Inhaltsangabe

Wykaz skrótów

Wprowadzenie

Rozdział I — Szkolnictwo czeskie przed powstaniem Protektoratu Czech i Moraw

1. Problemy organizacyjno-ustrojowe szkolnictwa czeskiego
1.1. Zarząd centralny i samorząd szkolny
1.2. Nadzór nad szkolnictwem
1.3. Organizacja szkolnictwa
2. Charakterystyka poszczególnych stopni i rodzajów szkolnictwa
2.1. Szkolnictwo ludowe i specjalne
2.2. Szkolnictwo średnie ogólnokształcące
2.3. Szkolnictwo zawodowe i pedagogiczne
2.4. Szkolnictwo wyższe
3. Oświata dorosłych

Rozdział II — Powstanie Protektoratu Czech i Moraw

1. Geneza i następstwa polityczne powstania Protektoratu
2. Zmiany administracyjne i problemy gospodarcze
3. Sytuacja Żydów i Romów w Protektoracie
4. Polityka germanizacyjna Rzeszy w Protektoracie Czech i Moraw
5. Represje okupanta i opór społeczeństwa czeskiego wobec hitleryzmu

Rozdział III — Polityka oświatowa Rzeszy w Protektoracie Czech i Moraw

1. Szkolnictwo czeskie po 1 X 1938 roku
2. Pierwsze zmiany w szkolnictwie czeskim w Protektoracie
3. Zamknięcie czeskich szkół wyższych i instytutów
4. Zmiany organizacyjne i strukturalne w szkolnictwie
5. Cele polityki oświatowej, jej źródła i uwarunkowania

Rozdział IV — Problemy szkolnictwa czeskiego w Protektoracie Czech i Moraw

1. Zarządzanie szkolnictwem
2. Wybrane problemy szkolnictwa różnych stopni
2.1. Szkolnictwo powszechne
2.2. Średnie szkolnictwo ogólnokształcące
2.3. Szkoły zawodowe
2.4. Kształcenie nauczycieli
2.5. Szkolnictwo wyższe
3. Programy nauczania i podręczniki dla czeskiego szkolnictwa
4. Szkolnictwo prywatne
5. Obraz statystyczny szkolnictwa czeskiego w Protektoracie

Rozdział V — Konsekwencje powstania Protektoratu dla wychowania czeskiej młodzieży i nauczycieli

1. Praca wychowawcza w czeskich szkołach
2. Kuratorium dla Wychowania Czeskiej Młodzieży w Czechach i na Morawach jako instrument polityki germanizacyjnej
3. Sytuacja nauczycieli czeskich
4. Uczniowie i czeskie szkoły w antyniemieckim ruchu oporu
5. Udział czeskich nauczycieli w ruchu oporu

Zakończenie

Aneksy

Bibliografia

Indeks osobowy
Indeks problemowy.

Spis tabel
Spis rycin

Resume
Summary
Zusammenfassung