Żywieckie projekty Karola Pietschki - architekta arcyksięcia Albrechta Fryderyka Habsburga

OD WYDAWCY [fragmenty] :

Ziemia żywiecka usytuowana jest w śródgórskiej kotlinie w Beskidach Zachodnich, pośród lasów będących tej ziemi istotnym bogactwem. W średniowieczu stanowiła ważny punkt strategiczny, co później, w wiekach XVII i XVIII, wykorzystywali grasujący tu zbójnicy góralscy. Geograficznie ziemia ta obejmuje pasma Beskidu Żywieckiego, z Kotliną Żywiecką, Beskidem Małym i Makow­skim. Zaludniający ją mieszkańcy szczodrze korzystali z wszechobecnego tu drewna, stosując je wytrwale we wznoszeniu domów o charakterze zarówno mieszkalnym, jak i użytkowym.
Z drewna budowano zagrody, kościoły, kaplice. Drewno towarzyszyło mieszkańcom Żywiecczyzny od narodzin do śmierci w postaci sprzętu gospodarskiego, wyposażenia domów, wytworów okolicznościowych, instrumentów muzycznych, zabawek.

Wielki wpływ na wykorzystywanie różnych odmian drewna miały podstawowe zajęcia ludzi tu żyjących, jak pasterstwo, rolnictwo, wyrąb lasów, ciesielstwo, flisactwo, piwowarstwo, a także piernikarstwo.
Pierniki bowiem formowane w pięknie rzeźbionych drewnianych naczyniach to znana od średniowiecza specjalność Żywca i okolic.

Zachowały się ciekawe opisy tej ziemi, które zdają się potwierdzać powyższą wiedzę, a które zawarł w monumentalnym XVII-wiecznym Dziejopisie żywieckim pracowity wójt i kronikarz tej ziemi Andrzej Komoniecki.

XIX wiek przyniósł intensywny rozwój przemysłu, który także korzystał z dobrodziejstwa su­rowca, jakim było drewno.

Na tak szkicowo nakreśloną ziemię przybył w połowie XIX stulecia pochodzący z Wendryni na Śląsku Cieszyńskim Karol Pietschka. Jemu to Żywiecczyzna, a ściślej dobra Habsburgów ży­wieckich zawdzięczają nowy rozdział w budownictwie drewnianym. Plany i projekty zabudowań, głównie leśniczówek, gajówek, autorstwa Pietschki noszą nieco obce dla tej ziemi cechy. Stanowią je modne w owym czasie „zapożyczenia" z wzornictwa i budownictwa alpejskiego, ale przecież zostały stworzone dla ziemi żywieckiej, która stała się dla młodego adiunkta budowlanego drugą ojczyzną.

Spojrzenie na projekty tworzone przez Pietschkę pozwala od razu dostrzec w nim człowieka niezwykle wrażliwego na urodę krajobra­zu. Swoje kompozycje sytuował w harmonii z otaczającą przyrodą, charakterem okolicy, a także z potrzebami właściciela, dla którego pracował. Stworzył własny styl architektoniczny, odznaczający się wyważeniem proporcji, będących w zgodzie z okolicą i charakterem użytkowym obiektu.
Prace swe cyzelował niemal od chwili podjęcia tematu. Dzięki pracowitości budowniczego Habsburgów żywieckich do czasów nam współczesnych przetrwały liczne projekty, jak rów­nież realizacje ukazujące bogactwo zainteresowań autora.

Na ich urodę zwróciła uwagę kierująca żywieckim oddziałem Archiwum Państwowego w Katowicach pani Bożena Husar.
Wspólnie zdecydowa­liśmy o sposobie ich zaprezentowania w zbiorze poświęconym doko­naniom Pietschki.
Momentem decydującym w naszych koncepcjach były VIII Europejskie Dni Dziedzictwa w województwie śląskim, których tematem wiodącym było budownictwo drewniane ziemi ży­wieckiej...

Cieszy fakt, że wydawnictwo, choć w skromniejszej, niż to planowaliśmy, szacie zostało oddane społeczeństwu naszego regionu. Ukazuje ono z jednej strony warsztat XIX-wiecznego budowniczego i bogactwo jego zainteresowań, z drugiej może być uważane za wzorzec dla realizatorów marzeń o własnym domu mieszkalnym czy letniej posiadłości...


SPIS TREŚCI :

Od Wydawcy (Eugeniusz Paduch)

Bożena Husar — Budownictwo drewniane w dobrach żywieckich według projektów Karola Pietschki

Ilustracje

Dorota Firlej — Plany przebudowy zamku żywieckiego oraz projekty innych obiektów

Ilustracje


SPIS ILUSTRACJI :

BOŻENA HUSAR — BUDOWNICTWO DREWNIANE W DOBRACH ŻYWIECKICH WEDŁUG PROJEKTÓW KAROLA PIETSCHKI

1. Gajówka i magazyn robotników, Porąbka
2. Dom gajowego, Przyborów, 1890 r.
3. Dom gajowego, Rycerka Kolonia
4. Mieszkanie gajowego, Żabnica, 1876 r.
5. Mieszkanie gajowego, rewir leśny Żabnica, 1876 r.
6. Gajówka i dom robotników, rewir leśny Sopotnia (hala Juszczyńska Skała), 1875 r.
7. Dom gajowego, rewir leśny Lipowa, 1889 r.
8. Dom gajowego, rewir leśny Międzybrodzie (hala Cieniowa), 1888 r.
9. Dom gajowego, rewir leśny Rycerka (hala leśna Barania)
10. Dom gajowego, rewir leśny Żabnica, 1887 r.
11. Dom gajowego, las Milówka, rewir leśny Żabnica, 1873 r.
12. Dom gajowego, las Skidzin, rewir leśny Bestwina, 1871 r.
13. Dom gajowego, Przybędza, rewir leśny Lipowa, 1867 r.
14. Dom gajowego, las Koszacki, rewir leśny Kamesznica, 1885 r.
15. Dom gajowego, rewir leśny Lipowa, 1882 r.
16. Dom gajowego, las Cieniowa, rewir leśny Międzybrodzie, 1881 r.
17. Dom gajowego i dom robotników, rewir leśny Rycerka, 1871 r.
18. Dom gajowego ze stajnią, las Glinka, Ujsoły
19. Gajówka z kancelarią i stajnią, rewir leśny Złatna, 1890 r.
20. Dom robotników, las Juraszkowa, rewir Sopotnia, 1882 r.
21. Dwurodzinny dom dla kolonistów, Złatna, 1858 r.
22. Dom robotników, las Roztoka Zimna, rewir leśny Żabnica, 1873 r.
23. Leśniczówka - stajnia, Zawoja, 1879 r.
24. Leśniczówka, Zawoja, 1877 r.
25. Leśniczówka, Przyborów
26. Leśniczówka - stajnia i wozownia, Korbielów, 1867 r.
27. Leśniczówka, Międzybrodzie Lipnickie, 1877 r.
28. Leśnictwo - budynek urzędników, Ujsoły, 1854 r.
29. Pomieszczenie z urządzeniem do cięcia desek (mały tartak), Porąbka, 1873 r.
30. Tartak, Kamesznica, 1882 r.
31. Zajazd, Zwardoń, 1864 r.
32. Zajazd, Ujsoły, 1874 r.
33. Karczma, Ujsoły, 1866 r.
34. Kościół, Zawoja, 1885 r.
35. Kościół, Zawoja, 1886 r.
36. Kościół, Zawoja, 1888 r.
37. Kościół, Rajcza, 1885 r.
38. Kościół, Cięcina, 1853 r.
39. Kościół, Cięcina, 1863 r.
40. Browar - leżakownia, Żywiec

DOROTA FIRLEJ — PLANY PRZEBUDOWY ZAMKU ŻYWIECKIEGO ORAZ PROJEKTY INNYCH OBIEKTÓW

1. Stary zamek w Żywcu, rzuty kondygnacji zamkowych, 1850 r.
2. Stary zamek w Żywcu, elewacje południowa oraz wschodnia, 1850 r.
3. Maszt żelazny jako zwieńczenie wieży starego zamku w Żywcu, 1870 r.
4. Stary zamek w Żywcu, elewacja zachodnia, 1871 r.
5. Stary zamek w Żywcu, elewacja południowa, 1870 r.
6. Stary zamek w Żywcu, przekrój przez dziedziniec, 1850 r.
7. Stary zamek w Żywcu, przekrój przez dziedziniec oraz rzut drugiego piętra, 1870 r.
8. Pałac Habsburgów w Żywcu, rzut sklepienia holu głównego, 1884 r.
9. Pałac Habsburgów w Żywcu, boczna kamienna klatka schodowa, 1884
10. Pałac Habsburgów w Żywcu, rzut kondygnacji strychowej, 1883 r.
11. Park zamkowy w Żywcu, projekt bramy i ogrodzenia parkowego, 1863
12. Park zamkowy w Żywcu, projekt fabryki kleju i mąki kostnej oraz kwasu siarkowego, 1868 r.
13. Kapliczka św. Wita w Starym Żywcu, 1869 r.
14. Park zamkowy w Żywcu, projekt altany brzozowej, 1874 r.
15. Oficyny zamkowe w Żywcu
16. Projekt śluzy na kanale parkowym w Żywcu, 1890 r.