Juwenalis — Tomasz Sapota

Z notatki wydawniczej :

Praca jest monografią historycznoliteracką ukazującą teksty jednego z kluczowych rzymskich satyryków – Juwenalisa (ok. 60–130) – na tle tradycji gatunku i dyskursu ideologicznego obowiązującego w rzymskim piśmiennictwie. Autor zajmuje się analizą mówiącego „ja” w tekście, funkcją gniewu (ira) w retorycznej inventio, bada funkcjonowanie motywów seksualnych oraz związanych z jedzeniem (ucztami), a także opozycją miasto – wieś, aby nakreślić mapę „wyobraźni moralnej” Rzymian zachowanej w ich piśmiennictwie.


Decimus Iunius Iuvenalis (ok. 60—130 r. n.e.) — rzymski poeta, autor szesnastu w większości zachowanych satyr, zjadliwych ataków na „upadły” świat Rzymu, którego krwisty portret umieszcza w swych tekstach. Czytany i naśladowany w czasach nowożytnych, przyczynił się do ustalenia kanonicznej definicji satyry.


Tomasz Sapota jest adiunktem w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego. Zajmuje się literaturą rzymską okresu cesarstwa. Opublikował rozprawę Magia i religia w twórczości Lucjusza Apulejusza z Madaury.

UWAGI WSTĘPNE

Tytuł tej książki może sugerować, że jest ona biografią satyryka w stylu pracy Higheta albo że zbiera całą wiedzę o Juwenalisie.
Oczywiście, to nieprawda. Podoba mi się klasyczna surowość tytułu, ale nie zamierzam ukrywać, że wszystkiego o tym rzymskim pisarzu nie powiedziałem ani nawet nie miałem takiego zamiaru. Pracę tę nazwałbym raczej próbą monografii historycznoliterackiej.
Dokonuję tu krytycznego przeglądu opinii naukowych, które w ciągu wieków o Juwenalisie wypowiedziano, zbieram pewne fakty na temat jego życia i pism oraz przedstawiam wizję tych treści, które, w moim przekonaniu, są dla tekstu podstawowe.

Pierwsza część rozprawy wymaga, niestety, od Czytelnika uwagi i cierpliwości. Napisałem ją, jakby powiedział Persjusz, decoctius. Druga zbiera zagadnienia genologiczne, porusza kwestie ideologii miasta i wsi, jedzenia, przyjaźni, modelu męskości; jest ona, mam nadzieję, nieco przyjemniejsza w lekturze. Wybrałem właśnie takie motywy, bo czytając Satyry, uznałem je za istotne dla zrozumienia obrazu upadku virtus, który Juwenalis głosi z retoryczną pasją.
W interpretacji przytaczam cytaty z innych autorów, dzięki czemu wyraźniejsza staje się wspólnota ideologiczna, z której język satyryka wyrasta i którym się posługuje. Stosuję w tekście terminy satyryk oraz Juwenalis na określenie autora Satyr, żyjącego w Rzymie za Antoninów. „Juwenalis” i Satyryk oznaczają konstrukt literacki, osobowość mówcy, który wypowiada się w tekście, maskę, którą Juwenalis zakłada, warząc swoje żrące inwektywy. Szerzej na ten temat piszę w części dotyczącej persony pisarza.


SPIS TREŚCI :

Uwagi wstępne

Prolegomena

Geneza gatunku. Poprzednicy

Tekst

Życie

Maska, gniew

Przegląd Satyr

Epika, retoryka, tragedia w Satyrach

Opozycja miasto — wieś jako ideologiczna klamra Satyr

Alegoryczna wymowa obrazów uczty i symbolika jedzenia

Figura upadku jako obsesyjny motyw Satyr Juwenalisa

Podsumowanie

Aneks

Bibliografia

Indeks autorów i dzieł antycznych

Summary
Sommario


INDEKS AUTORÓW I DZIEŁ ANTYCZNYCH

Ammian Marcellinus 10
Apulejusz 18
Arnobiusz 18
Arystofanes 17
— Nu. 51
Augustyn, św. 10
Auzoniusz 10

Boecjusz 10

Cezar 81
Cyceron 62, 76, 77, 78, 129—130, 142
— Catil. 1  32
— Clod. 150
— Fam. 120
— Inv. rhet. 84
— Orat. 122
— Pis. 81
— Phil. 81, 116, 152
— Sest. 114
Cyprian 18

Demostenes 62
Dig. 92
Diodor Sycylijski 68
Diomedes 12, 111
Dion z Prusy 79
Drakontius 10

Eliusz Theon 55
Enniusz 12, 71
Eupolis 17

Faworynus z Arelate 79
Filodemos 64
Fronton 18

Galen 154
Gelliusz 18

Herodes Attykus 79
Hieronim, św. 10
Homer 14, 30, 31, 50
— Il. 101
— Od. 61,68
Horacy 11, 12, 14, 15, 22, 26, 30, 36, 97, 111
— Carm. 1, 31  63
— Carm. 3, 6  108
— Ep. 16
— Ep. 1, 5  64
— Ep. 1, 17  131
— Ep. 1, 18  131
— Ep. 2, 2  106
— Epod. 4  58
— Sat. 73
— Sat. 1, 1  15, 48, 68
— Sat. 1, 2  51
— Sat. 1, 1—3  14
— Sat. 1, 4  12, 14, 91
— Sat. 1, 5  15
— Sat. 1, 6  14
— Sat. 1, 7—9  14
— Sat. 1, 10  11, 14
— Sat. 2, 1  14, 37, 41, 42
— Sat. 2, 2  49, 64, 111, 115, 118, 119
— Sat. 2, 4  111
— Sat. 2, 6  106—107
— Sat. 2, 8  53, 119
— Sat. ks. 2  15

Joannes Lydus 24
Joannes Malalas 26

Katon Starszy 54, 108, 114, 119, 121
Katullus 37
— 15  51
— 16  148
Klaudian 10
Kolumella 118
Kordus
— Theseis 72
Kratinus 17
Ksenofont
— Mem. 63
Kwintylian 90—91
— Inst. 55—56, 80, 81, 89—91, 108, 116

Laktancjusz 10
Laus Pis. 140
Liwiusz 11
Lucyliusz 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 22, 53, 64, 97, 106, 111, 128—129
Lukan 56
Lukian
— Peregr. 51

Makrobiusz
— Saturnalia 114
Marcjalis 10, 27, 141, 145
— 1, 24  152
— 2, 47  148
— 2, 91  56
— 3, 60  134
— 5, 19  138
— 5, 23  72
— 5, 78  64
— 7, 24  23—24
— 7, 91  23—24
— 10, 33—34  49
— 10, 40  149
— 10, 48  64
— 11, 52  64
— 14, 97  49
— 12, 18  23—24
— 12, 42  152
— 13, 81  130
Mariusz Maksymus 18
Minucjusz Feliks 18

Owidiusz 26, 135, 136
— Am. 1, 1—3  37

Pakuwiusz 13
Paulinus z Noli 10
Persjusz 12, 14, 19, 42, 111
— 1  12, 16, 37, 41, 91, 107
— 2  63
— 3  111, 115—116
Petroniusz 24, 53, 71, 87, 111
Platon
— Alc. II  63
— Symp. 16
Plaut
— Epid. 146
Pliniusz Młodszy 10, 42, 58, 76, 108, 120, 141, 145
— Pan. 141,143
Pliniusz Starszy
— Nat. 113, 119—120, 121
Plutarch 63
— De Cupiditate Divitiarum 68
— Pomp. 149—150
Polemon z Laodykei 79
Polibiusz 118
Propercjusz 146
Prudencjusz 10
Pryscjan 10
Pseudo-Kwintylian
— Decl. 12 69
Pseudo-Plutarch
— De Liberis Educandis 67—68

Rhet. Her. 84
Rubrenus Lappa 56—57
Rutyliusz Namacjanus 10, 24

Sallustiusz 58
— Cat. 108
Seneka Młodszy 71, 135
— Ben. 130
— De matrimonio 56
— Ep. 44  58, 140
— Ep. 52  149
— Ep. 57  109
— Ep. 107  66
— Ep. 118  63
— Ir. 33—35
— Prov. 116
— Tranquil. 38, 63
Seneka Retor 55, 58, 60, 77—78, 85—86, 108, 116, 139
Serranus 57
Sofokles 97
Stacjusz
— Agaue 57, 137
— Bellum Germanicum 50, 124
— Theb. 124
Swetoniusz 125, 146, 150, 151
Sydoniusz Apollinaris 10, 26

Tacyt 36, 145
— Agr. 42, 75, 141
— Dial. 76,87
— Hist. 21, 131, 141
Tertulian 18
Turnus 24

Waleriusz Maksymus 55, 58, 63, 69, 70, 86, 109, 139
Warron 12, 118, 154
Wellejusz Paterkulus 30—31
Wergiliusz 18, 56
— Aen. 73—74, 101, 109—110
Wotienus Montanus 87