Kultura bez cenzury (?)

Z notatki wydawniczej :

Problematyka zawartych w tomie Kultura bez cenzury (?) artykułów koncentruje się na relacjach pomiędzy twórcami kultury a cenzurą.
Autorzy artykułów rozważają i analizują takie zjawiska, jak ucieczka od cenzuralnych ograniczeń do „drugiego obiegu”, undergroundu czy na emigrację, ale też ukazują, jaki wpływ miała cenzura na ostateczny kształt powstających do roku 1989 utworów.
Artykuły dotyczą literatury i kultury krajów słowiańskich: Polski, Czech, Rosji (Związku Radzieckiego), Ukrainy, Serbii i Chorwacji.
Ciekawe spostrzeżenia i analizy zainteresować mogą przede wszystkim slawistów i polonistów: literaturoznawców i kulturoznawców, zarówno pracowników akademickich, jak i studentów, lecz także historyków.


Ze wstępu [fragment] :

Urząd cenzora znał już starożytny Rzym, gdzie zawsze dwóch sprawujących tę funkcję urzędników czuwało m.in. nad cura morum, czyli moralnością obywateli. Urząd dawał cenzorom władzę niemal absolutną, podejmowane przez nich decyzje były nieodwołalne— pod warunkiem, iż były jednomyślne — a karą za nieprzestrze­ganie zakazów mogło być nawet pozbawienie praw politycznych. Wydaje się, iż z tego właśnie wzorca czerpały (i nadal czerpią) władze totalitarne powstałe po II wojnie światowej.

Słowniki definiują cenzurę jako kontrolę — przede wszystkim państwową — nad wypowiedziami artystycznymi, dzieląc ją na cenzurę: obyczajową, prewencyjną, represyjną, wewnętrzną (autocenzurę) czy też kościelną.

Najdotkliwsza dla twórców była cenzura instytucjonalna, prewencyjna, nakazująca autorom usunięcie pewnych fragmentów tekstu jeszcze przed drukiem, uniemożli­wiająca wypowiadanie własnych przekonań, ograniczająca nie tylko swobodę wy­powiedzi na tyle skutecznie, iż niektórzy twórcy woleli milczeć, niż poddawać swe utwory myślowej kastracji.

Stefan Kisielewski swoje doświadczenia z cenzurą pod­sumował słowami: Cenzura złamała i obrzydziła moje życie, cenzura uniemożliwiła mi wykonywanie zawodu publicysty politycznego, do którego czułem się powołany, cenzura zafałszowała, spaczyła i popsuła 90 procent tego, co wydrukowałem, cenzura sprawiła, że cotygodniowe felietony, jakie pisuję w krakowskim „Tygodniku Powszechnym" od lat trzydziestu dwóch, pojawiają się kaleczone i okłamują często publiczność co do moich intencji, a sprostować tego ani nawet dać do zrozumienia nie można, cenzura bowiem operuje w ścisłej tajemnicy, konfiskując najlżejszą aluzję do swych czynności. Cenzura nasza zresztą w ogóle nie jest żadną cenzurą, choć zapożyczyła swą nazwę od podobnej instytucji, działającej w Polsce przed wojną, a w krajach demokratycznych po dziś dzień. Tam, jeśli konfiskuje się jakiś tekst prasowy ze względów państwowo-politycznych, czyni się to w sposób jawny, po wydrukowaniu owego tekstu, motywuje się swą decyzję, podając ową motywację do wiadomości publicznej, wreszcie wytacza się redaktorom pisma czy wydawnictwa sprawę sądową, której wynik wcale nie jest pewny, może on być również porażką władz odpowiedzialnych za konfiskatę.


SPIS TREŚCI :

Wstęp

CENZURA I AUTOCENZURA

Wojciech Kral — Wypowiedziane między strofami - o pewnych aspektach poezji Michaiła Kuzmina

Witold Kołbuk — Cerkiew prawosławna pod kontrolą władz PRL

Zdravko Stamatoski — Cenzura w życiu kulturalno-oświatowym macedońskich uchodźców politycznych w Polsce po 1948 roku

Małgorzata Wątkowska — Cenzura i wstyd w dziennikach polskich intelektualistów 2. połowy XX wieku

Petra Fojtů — Biblické frazeologické jednotky a cenzura

Marta Banaś — Bohumil Hrabal jako pisarz dwóch obiegów: niezależnego i oficjalnego. Różne warianty Zbyt głośnej samotności

Karel Komárek — Paradox zápasu s cenzurou (v české literatuře 80. a 90. let)

Vladimír Novotný — Česká literatura (i) třetiho tisíciletí a strašidlo cenzury

Persida Lazarević Di Giacomo — Paradoksi (ne)zvaničnih cenzura

Нада Савковић — Књижевност против књиге

POZA CENZURĄ

Izabela Kowalska-Paszt — U źródeł radzieckiego undergroundu kulturowego

Marek Maksymczak — Błędny obywatel. O trzech autoportretach Leszka Sobockiego

Dobrochna Dabert — Śmiech bez debitu. Strategie komiczne w drugim obiegu

Joanna Czaplińska — Poza cenzurą, poza odbiorcą. Problemy w komunikacji literackiej czeskich autorów drugiego obiegu

Kristina Posilović — Queeranje urbane prozę (Underground književnost „znoja, suza i sperme")

EMIGRACJA

Andrzej Wątorski — Ubodzy krewni na trybunie wolności - liryka międzywojennej emigracji ukraińskiej

Aleksandra Seidel-Mączyńska — Metafizyka przestrzeni w emigracyjnych opowiadaniach Jana Čepa

Ilona Gwóźdź-Szewczenko — Zawoalowana rzeczywistość, czyli świat przedstawiony w perspektywie lornetki.
Technika prozatorska w utworach Ako chutí moc Ladislava Mňački i Książę Mediolanu Gustawa Herlinga-Grudzińskiego

Olga Czernikow — „Napsat si smím, co chci, nikdo mi neškrtá". Karla Michala twórczość bez cenzury (?)

Martin Pilař — Zdena Tomin - portrét české exilové autorky

Małgorzata Kalita — Emigracja jako przekraczanie granie. O esejach Sylvii Richterovej Místo domova

ANEKS

Ana Kodrić — Kazalište potlačenih Augusta Boala u nastavi hrvatskog kao drugog i stranog jezika

Dragana Vukićević — Divlji intervjui

Uwaga: ostatnie egzemplarze księgarskie z wyczerpanego w wydawnictwie nakładu !

Egzemplarz powystawowy z przetarciami błyszczącej czarnej okładki i drobnymi śladami magazynowymi jak na fot. szczegółowych !