Orbis Antiquus Studia filologiczne i patrystyczne. Księga Pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi ...

WPROWADZENIE [fragment]

Nadal aktualne są wskazania Soboru Watykańskiego II, skierowane do współczesnych teologów, a zwłaszcza do tych, którzy wnikają w treść słowa Bożego: „Teologia święta opiera się, jako na trwałym fundamencie, na pisanym słowie Bożym łącznie z Tradycją świętą" (KDOB Dei Verbum 24); „Wypowiedzi Ojców świętych świadczą o obecności tej życiodajnej Tradycji, której bogactwa przelewają się w działalność i życie wierzącego i modlącego się Kościoła" (KDOB Dei Verbum 8).

W myśl przytoczonych słów, właśnie na teologach spoczywa ogromna odpowiedzialność za to, by bogactwa życiodajnej Tradycji, które przenikają życie i działalność Kościoła, nie były przez nich marnowane lub błędnie interpretowane. Szczególnie ważnymi i cennymi dla nich wskazówkami do właściwego i poprawnego rozumienia przekazu apostolskiego są wypowiedzi Ojców Kościoła.
To oni przy pomocy ówczesnego aparatu pojęciowego zostawili potomnym pierwsze wyznaczniki myśli teologicznej, opatrzone wyjaśnieniami powstałymi w kontekście ówczesnych uwarunkowań eklezjalnych i misyjnych.

Z wynikami badań nad ich twórczością podzielili się w swoich referatach filolodzy i patrolodzy podczas dorocznego spotkania członków Sekcji Filologicznej przy Komisji Episkopatu ds. Nauki Katolickiej.
Odbyło się ono w Wyższym Seminarium Duchownym w Opolu i w Centrum Kultury i Nauki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego w Kamieniu Śląskim w dniach 9—10 września 1998 roku.

Artykuły prezentowane w niniejszej publikacji stanowią owoc obrad uczestników sympozjum i jednocześnie są jego dokumentacją. Ich tematyka jest bardzo różnorodna, od zagadnień ściśle filologicznych
poprzez patrystyczne do biograficznych, a nawet dydaktycznych. Dlatego o ich układzie w tym tomie zadecydowało kryterium chronologiczne, czyli czas działalności danego pisarza, któremu poświęcony jest poszczególny artykuł.

Niniejsze opracowanie otwiera homilia wygłoszona przez ks. bpa prof. dra hab. Alfonsa Nossola do uczestników sympozjum, która ze względu na zawarte w niej przemyślenia stanowi przedmowę do prezentowanego tomu.

Natomiast cykl artykułów rozpoczyna praca ściśle filologiczna ks. dr Norberta Widoka z Uniwersytetu Opolskiego pt. Semantyka terminu φύσις w literaturze przedchrześcijańskiej.
Zarys zagadnienia, w której autor przeprowadził analizę zakresu semantycznego formy nominalnej φύσις, występującej w okresie od najstarszych świadectw, czyli greki homeryckiej, do epoki greki klasycznej, tj. V i IV w.
prz. Ch. Terminem tym, przejętym i utrwalonym przez filozofię grecką, bardzo chętnie posługiwali się Ojcowie Kościoła.

Ks. dr Tadeusz Gacia z Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach w artykule pt. Aurelius Augustinus.
„De bono viduitatis". Okoliczności powstania, gatunek, styl omawia problem wdowieństwa w oparciu o dzieło Augustyna, które pow­stało na prośbę pobożnej wdowy Juliany. Składa się ono z dwóch części: teologicznej, w której Augustyn wyjaśnia, na czym polega chrześcijański sens wdowieństwa, i mo­ralnej, wskazującej na środki, które pozwalają
taki charakter wdowieństwa zachować.

Kolejne dwa artykuły dotyczą twórczości Seduliusza, poety chrześcijańskiego z V wieku. Autorem ich jest ks. prof. dr hab. Henryk Wójtowicz z Katolickiego Uni­wersytetu Lubelskiego, który już od kilku lat zajmuje się przekładem na język polski jego poezji. Pierwszy artykuł, zatytułowany Katecheza w poezji Seduliusza, ukazuje katechetyczny charakter poematu biblijnego Paschale carmen, który napisany został po to, by wykształconych pogan pozyskać dla Chrystusa. Autor artykułu nawiązuje jednocześnie do wypowiedzi Ambrożego i Augustyna, którzy w swojej katechezie w podobny sposób zwracali się do pogan. Natomiast w drugim artykule ks. H. Wój­towicz opisuje, na czym polega Seduliańska sztuka imitacji Wergiliusza, wykazując. że w poezji omawianego poety
dostrzegalna jest wielka zbieżność z twórczością poetycką Wergiliusza. Sztuka imitacji to zastosowanie przez Seduliusza klasycznego heksametru łacińskiego i łacińskiego języka poetyckiego, a także przyswojenie przez niego całych scen, wersów i słów z utworów Wergiliusza.

Bardzo interesujące zagadnienie podjął ks. dr Stanisław Longosz z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w artykule pt. „Seneca saepe noster". Przyczyny popular­ności Seneki u starożytnych chrześcijan.
Na środowiska chrześcijańskie Seneka, stoicki filozof i tragediopisarz z 1 poł. I wieku, oddziaływał przede wszystkim po­przez moralną treść swoich dzieł, w których znajdowały one bliskie sobie przemy­ślenia, sentencje życiowe.
Właśnie te, zawierające ogólnoludzką mądrość życiową, były często cytowane przez pisarzy wczesnochrześcijańskich, m.in.: Tertuliana, Laktancjusza, Hieronima, Prudencjusza, Drakoncjusza, Ennodiusza, Izydora z Sewilli., a nawet niektórych retorów galijskich. Dzięki nim twórczość Seneki udało się ocalić od zapomnienia.

Treść następnych artykułów wykracza wprawdzie poza epokę patrystyczną, nie­mniej jednak łączy się ona bezpośrednio z zainteresowaniami filologicznymi ich autorów. S. dr Jadwiga Ambrozja Kalinowska OSB z Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego w Olsztynie kieruje uwagę czytelnika na Korespondencją Stanisława Hozjusza z Janem Dantyszkiem (1530—1548), cechującą się literackim językiem łacińskim i stylem ozdobionym przysłowiami, aluzjami do Biblii i cytatami z dzieł autorów antycznych. Natomiast ks. mgr Zbigniew Wróbel z Wyższego Se­minarium Duchownego we Włocławku w artykule pt. Ksiądz Jan Oświeciński jako filolog klasyczny przedstawia sylwetkę kapłana, bardzo zasłużonego pedagoga i na­uczyciela języka łacińskiego w Seminarium Duchownym we Włocławku.
Należy tu podkreślić ten szczególnie ważny fakt, że ks. J. Oświeciński, troszcząc się o dosko­nalenie metod nauczania łaciny w seminariach duchownych, założył w 1957 roku Sekcję Języka Łacińskiego (później Sekcja Filologiczna) przy Komisji Episkopatu ds. Nauki Katolickiej.

Ostatni z prezentowanych w tym tomie artykułów poświęcony jest sytuacji języka łacińskiego we współczesnym szkolnictwie polskim.
Prof. dr hab. Jerzy Wojtczak z Uniwersytetu Warszawskiego, opisując Potrzeby współczesnej dydaktyki języka łacińskiego, w tonacji minorowej przedstawia kondycję nauczania łaciny w szkołach średnich i wyższych, która zależy od nastawienia władz, stosowanych metod dydakty­cznych oraz od jakości merytorycznej podręczników i pomocy naukowych.
Lektura tego artykułu nie napawa optymizmem i skłania nie tylko do dalszej refleksji nad tym problemem, ale przede wszystkim do efektywnego działania.

Całość niniejszego tomu zamyka sprawozdanie ze spotkania XXXI Sesji Sekcji Filologicznej, napisane przez wymienionego już ks. dra Tadeusza Gacie i mgr Helenę Błazińską z Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie.

XXXI Zjazd członków Sekcji Filologicznej zbiegł się z bardzo ważnym dla niej wydarzeniem, które wiąże się z postacią ks. Profesora Henryka Wójtowicza, będącego od 1984 roku Przewodniczącym Sekcji Filologicznej przy Komisji Episkopatu ds. Nauki Katolickiej. Przez minione lata właśnie na nim spoczywała odpowiedzialność organizowania corocznych spotkań członków tej sekcji, a co najważniejsze, zapra­szania prelegentów. W sierpniu 1998 roku ks. Profesor obchodził 70. urodziny,
co także oznacza, że oficjalnie zakończył działalność dydaktyczną na Katolickim Uni­wersytecie Lubelskim.
Powyższe fakty stały się okazją, by z ramienia Sekcji Filologi­cznej niniejszą publikację dedykować ks. Profesorowi, jednocześnie życząc dalszego, wytrwałego i twórczego zgłębiania tekstów pisarzy antycznych i chrześcijańskich...



SPIS TREŚCI :

Wprowadzenie

Homilia Biskupa Opolskiego Alfonsa Nossola wygłoszona do uczestników obrad Sekcji Filologicznej

Ks.Norbert WIDOK — Semantyka terminu φύσις w literaturze przedchrześcijańskiej. Zarys zagadnienia

Ks.Tadeusz GACIA — Aurelius Augustinus. De bono viduitatis. Okoliczności powstania, gatunek, styl

Ks. Henryk WÓJTOWICZ — Katecheza w poezji Seduliusza

Ks. Henryk WÓJTOWICZ — Seduliańska sztuka imitacji Wergiliusza

Ks. Stanisław LONGOSZ — Seneca saepe noster. Przyczyny popularności Seneki u starożytnych chrześcijan

S. Jadwiga Ambrozja KALINOWSKA OSB — Korespondencja Stanisława Hozjusza z Janem Dantyszkiem (1530—1548)

Ks. Zbigniew WRÓBEL — Ksiądz Jan Oświeciński jako filolog klasyczny

Jerzy WOJTCZAK — Potrzeby współczesnej dydaktyki języka łacińskiego w Polsce

Helena BŁAZIŃSKA, Ks. Tadeusz GACIA — Sprawozdanie z XXXI Sesji Sekcji Filologicznej (Opole, Kamień Śląski, 9-10 września 1998 r.)

Program XXXI Sesji Sekcji Filologicznej