Chrystologia chińska. Teologia i Kościół w kontekście chińskim

Z obwoluty :

„Chrystologia chińska" nie jest systematycznym wykładem teologii dogmatycznej uprawianej w Chinach, ale intere­sującą mozaiką o tym, jak Jezus Chrystus żyje dziś w teologii i Kościele w Państwie Środka.
Mozaika ta nie jest kompletnym obrazem ukazującym współczesne oblicze chrześcijaństwa w Chinach.
Jest owocem międzynarodowego sympozjum naukowego, zorganizowanego przez Katedrę Teologii Dog­matycznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, współpracującą m. in. z Instytutem Konfucjusza w Opolu. Autorami poszczególnych artykułów są polscy teologowie, którzy szczególnie zajmują się teologią chińską i azjatycką.


PRZEDMOWA

„Wschodzie, który nigdy się nie kończysz!" — wyśpiewuje Kościół w liturgii rzymskiej, widząc w tej starożytnej metaforze obraz Jezusa Chrystusa — Pana Kos­mosu.
Chrześcijanie budowali swoje świątynie zorientowane na Wschód, mod­lili się w kierunku wschodzącego Słońca, wyczekując z nadzieją przyjścia Pana, który zakróluje w sercach ludzi Wschodu i Zachodu. W tej pięknej intuicji także teologowie patrzą na Wschód, tym razem Daleki, który w swej myśli, kulturze, sztuce, a także ekonomii i polityce staje się coraz bardziej obecny i przystępny dla ludzi Zachodu. W świecie Dalekiego Wschodu szczególne miejsce zajmuje naród chiński, „który wyróżnia się spośród ludów Azji bogactwem wielowieko­wej cywilizacji, całym doświadczeniem mądrościowym, filozoficznym, nauko­wym i artystycznym, przyciągając w ostatnich czasach uwagę całego świata".
Stąd ważnym zagadnieniem dla chrześcijan staje się także pytanie: Czy istnieje, a jeśli tak, to jaka jest teologia chińska?

Wypracowanie teologii w świecie chińskim od wielu już dziesięcioleci jest mocno uwarunkowane sytuacją polityczną Chin kontynentalnych. Obecność chrześ­cijan w tym wielkim kraju jest jednak znacząca nie tylko dzięki aktywności teolo­gicznych ośrodków różnych wyznań znajdujących się na Tajwanie, nie tylko żywej działalności chrześcijan w Chińskiej Republice Ludowej, ale także ze względu na to, co stanowi „kultura chińska", będąca dla przeciętnego Europejczyka wciąż tajemnicza i fascynująca.

Kościół, w ciągu wielu stuleci, z wielką uwagą i poświęceniem próbował docierać z orędziem Ewangelii do Kraju Środka.
Kraj ten zrodził setki męczenni­ków i nadal wydaje się być ziemią, na której uczniowie Jezusa Chrystusa są gotowi poświęcać swoje siły, pracę i nadzieje dla Niego. Ta perspektywa pozwoliła papieżowi Benedyktowi XVI wyrazić wobec katolików żyjących w Chinach swą szczególną miłość i bliskość.

Kultura chińska dla tej części Azji, która leży na północ i wschód od Himalajów, jest tym, czym kultura grecka i rzymska dla Europy. Wiele krajów i lu­dów przez całe tysiąclecia czerpało i nadal czerpie z mądrości chińskiej.
Takie kraje, jak Japonia, Korea Północna i Południowa, Wietnam, Singapur, nie mówiąc wprost o krajach chińskich, jak Tajwan, Hong-Kong czy Makao, to kraje. których najstarsze zabytki ich własnej literatury są zapisane znakami chińskimi.
Wpływ literatury, sztuki, kultury, w tym także kultury religijnej Chin, na wiele krajów Azji jest nie do przecenienia.
Wpływy konfucjanizmu, taoizmu, buddyzmu (zwłaszcza w wydaniu chan [zen]) znalazły swoje miejsce w wielu krajach odległych od Państwa Środka.

Cechą szczególną kultury chińskiej jest to, że zachowuje ona ciągłość od głębokiej starożytności do dnia dzisiejszego, pomimo wielu wojen, rewolucji, przewrotów. Kultura chińska ma także tę właściwość, że dokonuje sinizacji tych rzeczywistości, które napotka na swej drodze. Dlatego też szczególnie intere­sujące dla teologa będzie badanie tego, jaki nowy smak nadaje Ewangelii za­nurzenie jej w skarbcu mądrości chińskiej. Czy chrześcijaństwo zachowa swo­ją tożsamość, gdy będzie miało oblicze chińskie? Są to tym bardziej aktualne pytania, że możemy współcześnie obserwować wielkie ożywienie gospodarcze, ekonomiczne, kulturalne Chin, a oczy całego świata w bieżącym roku są zwró­cone na Pekin, który organizuje letnie igrzyska olimpijskie. Jeśli popatrzymy na spisy nazwisk zespołów nagradzanych nagrodami Nobla, to widzimy, że z roku na rok jest tam coraz więcej dalekowschodnio brzmiących nazwisk.
Laureatami konkursów muzycznych, plastycznych są coraz częściej Chińczycy, Japończycy, Koreańczycy...
Fakt studiowania zachodniej nauki nie jest już egzotyczny na Dalekim Wschodzie: to już jest wykształcenie podstawowe, które się tam otrzymuje. Jednocześnie obserwujemy dużą dysproporcję w rzetelnej wiedzy zdoby­wanej przez człowieka cywilizacji europejskiej, czy — szerzej — atlantyckiej na temat kultur, języków, literatury i filozofii ludów Dalekiego Wschodu.

Sinizacja świata zachodniego na wielką skalę, która w pewnej mierze już się dokonała i trwa nadal, nie powinna dziwić aż tak bardzo człowieka cywilizacji atlantyckiej, zwłaszcza, gdy weźmiemy pod uwagę historię sinizacji buddyzmu.
W momencie, gdy buddyzm pojawił się w Chinach, Chińczycy zrobili to, co robią teraz: to znaczy po krótkim czasie, gdy buddyzm osiadał w formie życia klasztornego, czyli po ok. 200-250 latach, przyjęli go do wiadomości i zaczęli od tłumaczenia na gigantyczną, wręcz niewyobrażalną dla nas — ludzi Zacho­du — skalę tekstów źródłowych, czyli sutr.
Obecnie sinizują Zachód w ten sam sposób. Dzisiaj w Chinach gdy się wchodzi do jakiejkolwiek, wspaniałej, zawsze wielopiętrowej, księgarni, to jedno piętro jest zawsze przeznaczone na literaturę filozoficzną.
Na półkach tego piętra mamy przetłumaczone na język chiński nie tylko klasyczne dla literatury zachodniej dzieła, ale właściwie wszystkie: wszyst­kie liczące się, i wszystkie najnowsze.
Można tam znaleźć najnowsze oksfordzkie i harwardzkie tłumaczenia dzieł z filozofii, polityki i socjologii, nie mówiąc już o całym zestawie klasycznej literatury polskiej: od Kochanowskiego poprzez Mickiewicza, Reymonta do Mrożka i Szymborskiej. Podobnie dzieje się z dzie­łami teologicznymi teologów europejskich i amerykańskich, które są dostępne w języku chińskim, zwłaszcza na Tajwanie. Jednocześnie na gruncie języków europejskich (pomijając angielski) obserwujemy niewiarygodną dysproporcję w tłu­maczeniach tekstów chińskich filozofów, teologów, chińskiej literatury pięknej. Zwłaszcza brak takich tłumaczeń widzimy w języku polskim.

Z tym większą radością możemy oddać do rąk czytelników niniejszą książkę, stanowiącą zbiór artykułów, będących owocem badań naukowych związanych z Katedrą Teologii Dogmatycznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opol­skiego.
Katedra ta, we współpracy z Instytutem Ekumenizmu i Badań nad Integracją oraz Katedrą Dialogu Międzyreligijnego, w kwietniu 2006 r. zorganizowała międzynarodowe sympozjum pt. Chińskie Oblicza Jezusa Chrystusa, którego tematem była chrystologia chińska. Wszyscy autorzy zebrani w niniejszej pozycji książkowej wygłaszali swoje wykłady, ubogacając opolskie środowisko akademickie. Jednocześnie w tym samym czasie Muzeum Diecezjalne w Opolu zorganizowało wystawę pod tym samym tytułem, przy współpracy sinologicznego Instytutu Monumenta Serica Księży Werbistów w Sankt Augustin koło Bonn, China-Zentrum z Niemiec i Prowincjalnego Sekretariatu ds. Misji Księży Werbistów w Polsce.

Niniejsza praca stanowi mozaikę zagadnień związanych z teologią oraz z życiem Kościoła zarówno współczesnego, jak i historycznego. Autorami tej książki są zarówno zakonnicy (werbiści, dominikanie, jezuici), jak i księża diecezjalni.
Pracę otwiera część teologiczna wnikliwym studium związanym z antropologią chińską, którego autorem jest ks. prof. dr hab. Roman Malek SVD, będący Dyrektorem Instytutu Monumenta Serica w Sankt Augustin, znanym autorytetem chrześcijaństwa chińskiego, sinologiem i teologiem zarazem.
Następnie ks. dr Jan Konior SJ, który kilka lat spędził w Chinach, a obecnie związany jest z Wyższą Szkołą Filozoficzno-Pedagogiczną Ignatianum w Krakowie, ukazuje, co dla ludzi wychowanych w tradycji buddyjskiej, taoistycznej i konfucjańskiej może oznaczać pojęcie grzechu, które jest jedną z kluczowych kategorii teologii chrześcijańskiej. Kolejne trzy artykuły są autorstwa ks. dra Dariusza Klejnowskiego-Różyckiego, księdza diecezji gliwickiej, adiunkta Katedry Teologii Dogmatycznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, który prezentuje istotne tematy chrystologii chińskiej, związane z konkretnymi nazwiskami teologów chińskich.
I tak, przy Choan Seng Songu na czoło wysuną się tematy związane z inkulturacją teologii (tzw. „teologia trzeciego oka"), która musi uwzględniać skrajną nędzę ludów Azji. W przypadku teologii Liu Xiaofenga tematem opra­cowania będzie relacja kluczowych pojęć świata chińskiego (Dao) i chrześcijań­skiego (Logos).
Artykuł zamykający tę część jest przykładem porównania relacji do uczniów Jezusa i Konfucjusza, jako przykładu charakterystycznego dla chry­stologii Marka Fang Chih-Junga.

Drugą część rozpoczyna fragment panelu, który został zarejestrowany pod­czas opolskiego sympozjum, ograniczony do wypowiedzi o. Krzysztofa Popławskiego — prowincjała dominikanów, który także pewną część życia związał z Chinami i kompetentnie może wypowiadać się o aktualnej sytuacji w Chinach, jak również o dziele dominikanów, którzy w historii ewangelizacji Chin odegrali także znaczącą rolę.
Następnie ks. dr Jan Konior SJ aktualizuje perspektywę his­toryczną w dwóch kolejnych artykułach, ukazując wielkie postaci jezuickich mi­sji dalekowschodnich, ich dzieło, życie, jako porywające wzorce osobowe także dla naszych czasów (chodzi o św. Franciszka Ksawerego, Matteo Ricciego, Mi­chała Boyma).
Książkę zamyka studium ks. dra Tomasza Szyszki SVD, adiunkta Katedry Historii Misji Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, który ukazuje zaangażowanie werbistów w dzieło ewangelizacji Chin.

Niniejsza praca jest pierwszą na teologicznym polskim rynku wydawniczym książką ukazującą, że w Chinach dynamicznie rozwija się teologia różnych wy­znań chrześcijańskich, że — mimo iż w trzytomowym Leksykonie wielkich teolo­gów XX/XXI wieku nie znalazło się ani jedno nazwisko chińskiego, koreańskiego czy japońskiego teologa — istnieją teologowie chińscy. Co więcej, praca ta uka­zuje, że to nie tylko Europejczycy mogą nauczyć czegoś inne narody, ale wręcz przeciwnie: Europa może także wielu dobrych rzeczy nauczyć się od Chińczy­ków, także w dziedzinie chrystologii.

Życzę, aby Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego był otwarty na Prawdę, która może zapukać w nasze drzwi także w obliczu chińskim, afrykań­skim czy latynoskim. Ponieważ Jezus Chrystus stał się współistotny z każdym człowiekiem:
Azjatą, Afroamerykaninem, Europejczykiem... a teologia w swym najlepszym wydaniu ma głosić nadzieję światu, że wszystko, co najbardziej ludz­kie, bez względu na rasę, język czy narodowość, zostało w Jezusie Chrystusie przebóstwione i nie pochłonie tego otchłań śmierci, ale zmartwychwstanie.

Abp Alfons Nossol



TREŚĆ :

ABP ALFONS NOSSOL — Przedmowa


TEOLOGIA

Ks. ROMAN MALEK SVD — Elementy chińskiego kontekstu chrystologii. Fang Dongmei (1899—1977) o naturze ludzkiej

1. Wprowadzenie w problematykę
2. Filozofia Fang Dongmei
3. Fang Dongmei : „Rozważania o naturze ludzkiej" (przekład)
Bibliografia

Ks. JAN KONIOR SJ — Poczucie winy, poczucie wstydu i grzech w kulturze chińskiej

Ks. DARIUSZ S. KLEJNOWSKI-RÓŻYCKI — Choan Seng Songa chrystologia chińska

1. Kontekst teologii chińskiej
2. Życie Choan Seng Songa
3. Chrystologia orientalna
4. Teologia „trzeciego oka"
5. Bóg współcierpiący
6. Krzyż w świecie Lotosu
7. Jezus — Lud Ukrzyżowany
8. Jezus i Królestwo Boże
9. Jezus w mocy Ducha

Ks. DARIUSZ S. KLEJNOWSKI-RÓŻYCKI — Liu Xiaofenga teologia Drogi i Słowa

1. Czy tao = λόγος ?
2. Słowo z innego świata
3. Kultura chrześcijańska ≠ kultura narodowa
4. Chrześcijaństwo jako „metakultura"
5. Humanitatis cultus a dei cultus
6. Chrześcijaństwo w zderzeniu z kulturą chińską
7. Historyczność i „przyjście" jako dwa wymiary zderzenia kultur
8. Wniosek : tao ≠ λόγος

Ks. DARIUSZ S. KLEJNOWSKI-RÓŻYCKI — Marka Fang Chih-Junga porównanie relacji do uczniów Jezusa i Konfucjusza

1. Dialogi i Pismo Święte — podobieństwa i różnice
3. Świat pedagogiczny Konfucjusza
4. Chrześcijanin czyta Dialogi

KOŚCIÓŁ

O. KRZYSZTOF POPŁAWSKI OP — Czego chrześcijanie w Europie mogą nauczyć się od Chińczyków?

Ks. JAN KONIOR SJ — Św. Franciszek Ksawery, misjonarz i święty — ideał na nasze czasy

1. Kim był Franciszek Ksawery ?
2. „Oto jestem. Co mam czynić, Panie ?" — powołanie misyjne
3. Ksawery — formator misjonarzy i ewangelizator
4. Na chińskiej wyspie Sancian
5. Charakterystyczne rysy św. Ksawerego

Ks. JAN KONIOR SJ — Pionierzy inkulturacji chrześcijaństwa — Matteo Ricci SJ i Michał Boym SJ

1. Krótki zarys cywilizacji chińskiej
2. Matteo Ricci SJ, Li Matou (1552—1610)
3. Adaptacja w kulturze chińskiej
4. Metoda katechetyczna
5. Wiedza narzędziem Ewangelii
6. Antyczna mądrość chińska udoskonalona przez religię chrześcijańską
7. Pierwsza chińska geograficzna mapa świata
8. Apostolat w uprzywilejowanych klasach chińskich
9. Próba inkulturacji
10. Sekret jezuickiej misji w Chinach
11. Aktualność przesłania ewangelicznego Matteo Ricciego
12. Michał Boym SJ, Bu Mige (1612—1659)
13. Brevis Relatio
14. Flora Sinensis
15. China Illustrata

Ks. TOMASZ SZYSZKA SVD — Zaangażowanie Zgromadzenia Słowa Bożego w dzieło ewangelizacji Chin

1. Pytanie o sens i cel werbistowskiego zaangażowania w pracę ewangelizacyjną w kontekście chińskim
2. Wkład Domu Świętego Krzyża w Nysie w dzieło ewangelizacji Chin
3. Sinolog Franciszek Biallas ze Śląska
4. Naukowe zaangażowanie Zgromadzenia w problematykę chińską
5. Polska i Polacy
6. Podsumowanie
Bibliografia