Społeczeństwo w obiektywie + Płyta CD

Z notatki wydawniczej :

„Społeczeństwo w obiektywie” to zbiór artykułów związanych z szeroką pojętą naukową refleksją nad wizualnością i obrazem. Teksty te poruszają tematykę związaną z ontologią i epistemologią obrazu, szczególnie fotografii, ale również miejscem tegoż obrazu w procesie badawczym ujmowanym z perspektywy nauk społecznych.
Do książki dołączona jest płyta CD, na której znajdują się zdjęcia, obrazujące poruszane w poszczególnych artykułach zagadnienia.

Książka jest adresowana do przedstawicieli nauk społecznych i humanistycznych, studentów kierunków socjologia, kulturoznawstwo, dziennikarstwo, pedagogika zainteresowanych problematyką wizualności. Jednak treść może okazać się interesująca dla każdego,
dla kogo świadome obserwowanie otaczającego społecznego świata stanowi wartość samą w sobie.



Ze wstępu [fragmenty] :

Wśród wynalazków, które zmieniły nieodwracalnie rzeczywistość społeczną i kulturową człowieka, ważne miejsce — zaraz po wynalazku druku — zajmuje fotografia.
Być może od powstania fotografii rozpoczął się powolny, lecz nieustający proces zmieniania „człowieka oczytanego" w „człowieka opatrzonego" (używając określeń autorstwa Susan Sontag).

Genezy zainteresowania nauk społecznych wizualnością należy szukać przede wszystkim w przemianach, jakim nauki te zostały poddane na przestrzeni XX wieku.
Dzięki rozwojowi socjologii interpretatywnej (Max Weber), postulatom fenomenologicznym Alfreda Schütza, etnometodologii Harolda Garfinkela czy interakcjonizmowi symbolicznemu Herberta Meada — celem pracy badaczy stało się pytanie o codzienne, zwykłe praktyki społeczne jednostek, a później o konstruowanie przez jednostki rzeczywistości społecznej. Zwrócenie uwagi na konwencjonalność świata społecznego otworzyło drogę ku pytaniom o tę sferę kulturowej działalności człowieka, która do tej pory była uważana za naturalną, przeźroczystą, innymi słowy - obiektywną.

Jednak badacze społeczni dość późno, dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku, zwrócili uwagę na istotność tego, co w świecie społecznym odbierane jest za pomocą zmysłu wzroku. Jak stwierdzają Grzegorz Pełczyński i Ryszard Vorbrich, „ten brak zaufania do obrazu i odmawianie mu prawa obecności w dziełach «prawdziwej nauki» był pozostałością kartezjańskiej wizji procesu poznania — przez rozum, a nie przez zmysły"...

Prace, które składają się na ten tom, są zbiorem takich „cząstkowych odpowiedzi" na pytanie o miejsce fotografii (jednego tylko elementu z szerokiego spektrum wizualnych aspektów rzeczywistości) w pewnym szczególnym i wąskim ujęciu - praktyce badawczej socjologa. Rolę, jaką pełnią zdjęcia w zebranych artykułach, można ująć zgodnie z zaproponowaną przez Krzysztofa Olechnickiego po­trójną funkcją tychże: „jako metody, czyli sposobu poznawania rze­czywistości, jako medium - środka wyrazu, jako przedmiotu - ma­terii badań". W artykule otwierającym zbiór Łukasz Rogowski rozważa problem związku między rzeczywistością a jej fotograficznym odbi­ciem.
Zadaje pytanie o reprezentację świata w fotografii, o wpływ kultury wizualnej na rzeczywistość realną i działania ludzi.
Rozwa­żania teoretyczne wzbogaca refleksją nad rodzajami przedstawień wi­zualnych cielesności.
Interesuje go sposób przedstawiania (czy też kreowania przedstawień) ciała ludzkiego w kontekście śmierci, sta­rości, kalectwa, ale też wojny czy pornografii amatorskiej.

W kolejnym artykule Anna Gruszka pisze o mapach — o tym, jak (paradoksalnie) nieobiektywne i wybiórcze mogą być współczesne mapy internetowe — oparte przecież na dokładnych zdjęciach sateli­tarnych i lotniczych. Autorka zwraca również uwagę na projekty wirtualne pokazujące alternatywne (wymykające się dominującemu spojrzeniu przewodnikowo-turystycznemu) ujęcia dwóch miast: Pa­ryża i Poznania.

W następnym artykule, autorstwa Karoliny Boguckiej, tematem przewodnim również jest miasto, lecz tym razem autorkę interesuje
oficjalna, utrwalana na pocztówkach i za pomocą pomników i tablic pamiątkowych, szata ideologiczna miasta.
Bogucka — analizując utrwa­lone na widokówkach przedstawienia Krapkowic — opisuje zmienia­jące się w czasie i historycznie uwarunkowane wyobrażenia co do te­go, za pomocą jakich elementów przestrzeni miejskiej należy two­rzyć wizytówki miast.

Katarzyna Templin natomiast podejmuje analizę tych elementów przestrzeni miejskiej, które są niezauważalne dla mieszkańców i tu­rystów, a których istnienie jest dla badacza poznawczo intrygujące. Autorka zwraca szczególną uwagę na przestrzeń półprywatną — ele­ment przejścia między sferą prywatną domu i sferą publiczną ulicy — balkony i ogródki przydomowe.

Z kolei Anna Barska w swoim artykule przedstawia egzotyczny dla polskiego czytelnika świat Maghrebu (obszar Tunezji, Algierii i Maroka).
Korzystając z zapisu fotograficznego utrwalającego życie tamtejszej społeczności, autorka wprowadza nas w świat zarówno uroczystości rodzinnych i religijnych, jak i życia codziennego miesz­kańców Maghrebu.

Kolejny tekst, autorstwa Anny Śliz i Marka S. Szczepańskiego, również zabiera czytelnika w egzotyczną podróż przez ziemie Izrae­la i Jordanii.
I również w tym tekście wnikliwa obserwacja antro­pologiczna wsparta jest fotografiami.

Trzy zamykające tom artykuły odbiegają od dominującej w nim tematyki wizualności (w) przestrzeni miasta, proponują inne ujęcie i rozumienie wizualności przez przedstawicieli nauk społecznych.

Agata Toman i Paweł Apollo posługują się fotografią jako narzę­dziem dokumentującym obserwację w kontekście analizowanych przez autorów kategorii — społeczeństwa spektaklu i procesu makdonaldyzacji. W przeprowadzonych badaniach Toman i Apollo wykorzy­stali metodę zaproponowaną przez Piotra Sztompkę — matrycę da­nych wizualnych.

Tekst autorstwa Ewy Podsiadłej dotyczy wizualizowania w mediach masowych stereotypu kobiety, szczególnie w kontekście starzenia się i cielesności. Autorka zajęła się analizą strony wizualnej prasy poradnikowej skierowanej do kobiet.

W zamykającym tom artykule Kamilla Biskupska traktuje foto­grafię, szczególnie tę ikoniczną, powszechnie znaną i jednoznacznie społecznie odczytywaną, jako bodziec wyzwalający narrację podczas wywiadów pogłębionych. Jednocześnie, na przykładzie zdjęcia obra­zującego wprowadzenie stanu wojennego w Polsce, pokazuje, w jaki sposób powstaje pamięć zbiorowa, a indywidualne wspomnienia ulegają ujednoliceniu...

Do książki dołączona jest płyta CD, na której znajdują się zdjęcia przedstawiające fotografie, obrazujące niektóre wątki artykułów
au­torstwa Anny Gruszki, Karoliny Boguckiej, Katarzyny Templin, Anny Barskiej, Anny Śliz i Marka S. Szczepańskiego, Pawła Apollo i Agaty Toman oraz Kamilli Biskupskiej...


SPIS TREŚCI :

Wstęp

Łukasz ROGOWSKI — Idealne obrazy i zły świat, czyli o kontekstach i granicach wizualnego tworzenia rzeczywistości

Anna GRUSZKA — Mapa — reprezentacja ikonosfery miasta (i świata) w sieci

Karolina BOGUCKA — Wizytówki Krapkowic. Obrazy jako nośniki ideologii

Katarzyna TEMPLIN — Czego w mieście nie widać gołym okiem — fotografia jako metoda w badaniach antropologii codzienności

Anna BARSKA — Inny świat w obiektywie — obrazy Maghrebu

Anna ŚLIZ, Marek S. SZCZEPAŃSKI — Dwa brzegi Jordanu...

Paweł APOLLO, Agata TOMAN — Wizualność makdonaldyzacji. Badanie zmiany społecznej metodami socjologii wizualnej

Ewa PODSIADŁA — Kobiece ciało, starzenie się i prasa poradnikowa. Kilka uwag na temat wizerunku kobiecości w wybranym tytule prasowym

Kamilla BISKUPSKA — Fotografia a pamięć społeczna

Uwaga : w kilku miejscach drukarnia wydrukowała strony z nieco słabszym drukiem !