Argument z podobieństwa

Z notatki wydawniczej :

Przedmiotem niniejszej pracy z dziedziny logiki nieformalnej (logiki praktycznej)
jest argumentacja oparta na analogii i podobieństwie, stanowiące jeden
z najważniejszych rodzajów argumentacji.
Autor monografii zaprezentował ogólną problematykę teorii argumentacji,
pojęcia prawdopodobieństwa i analogii, a także obecny stan badań nad
argumentem z podobieństwa. Zamiarem autora było opracowanie ogólnej metody
rozbioru i oceny tego typu argumentów.


WSTĘP

Logika sama w sobie jest bezkrwista i jałowa, jeśli nie jest
ustawicznie zapładniana z zewnątrz aktualnymi i ważkimi problemami,
stawianymi do rozwiązania.
Jan z Salisbury († 1180)

Argument z podobieństwa to osobliwy gatunek. Znany, ceniony i szeroko stosowany od czasów antycznych,
pozostaje nadal zagadkowy. Niektóre interpretacje zaprzeczają nawet jego istnieniu jako osobnego
typu argumentu, inne znów upatrują w nim argumentu sui generis, niesprowadzalnego do jakichkolwiek
innych form rozumowania. Naturalnym jego środowiskiem są białe plamy naszej wiedzy i te miejsca,
do których nie sięga „twarda” teoria, jego użyteczność zaś wypływa nie tyle z ustanawiania niezbitych prawd,
ile z redukcji niepewności wtedy, gdy mamy wybór nie między pewnym a wątpliwym, lecz między wątpliwym
a zupełnie nieznanym. Pożywkę dla tego argumentu często stanowi — brzmi to paradoksalnie — szczupłość
i nieokreśloność naszej wiedzy, potrzeba wprowadzenia zaczątków ładu w jej pierwocinach.
W niniejszej pracy koncentrujemy się na argumentacji prowadzonej w języku naturalnym w takiej formie
i odnoszącej się do takich kontrowersji, jakie cechują zwykły dyskurs społeczny: naukowy, filozoficzny,
polityczny itd. Interesuje nas głównie proces rozbioru i oceny argumentów, badanie rozumowań, na których
się opierają. Nie rozpatrujemy więc metafizycznych założeń mogących stanowić podstawę argumentacji z analogii,
pominęliśmy również bardziej szczegółowe rozważania dotyczące heurystycznej roli analogii, psychologicznych
aspektów wnioskowania z analogii i miejsca analogii w ludzkim aparacie poznawczym. O tych skądinąd niezmiernie
ważnych problemach wspominamy tylko w takim stopniu, w jakim jest to istotne dla tematu pracy.
Rozważania formalnomatematyczne ograniczone są do niezbędnego minimum, a posiłkujemy się nimi wyłącznie wtedy,
kiedy przynajmniej pośrednio mogą przyczynić się do rozjaśnienia jakiegoś problemu argumentacji „realnej”.
Z tego powodu nie poświęcamy zbyt wiele uwagi analizom analogii prowadzonym w ramach logiki indukcji.
W rozdz. 1 rozważamy ogólne zagadnienia argumentacji, prezentując pojęcie argumentu, jego struktury, oceny,
pojęcia dedukcji oraz indukcji. Rozdział 2 poświęcony jest w całości pojęciom analogii i podobieństwa. Wprowadzamy
w nim wywodzący się z tzw. multiconstraint theory of analogy aparat pojęciowy służący do rozbioru argumentów
z podobieństwa, które omawiamy wstępnie w rozdz. 3. Kolejny, 4 rozdział rozpatruje dwie najczęściej podnoszone
w literaturze metody rekonstrukcji i badania argumentów z podobieństwa: „ukrytej generalizacji” oraz podejścia,
które nazywamy „standardowym”. W rozdz. 5 i 6 przedstawiamy rozumowania znajdujące zastosowanie w analizie
argumentów z podobieństwa. Rozdział 7 poświęcony jest niezwykle ważnej odmianie argumentów z podobieństwa,
jakimi są tzw. analogie a priori. Na rozdz. 8 składają się rozważania dotyczące wnioskowania o wystąpieniu kolejny
raz tego samego zjawiska.


SPIS TREŚCI :

Wstęp

R o z d z i a ł 1

Argumentacja, ocena argumentu

1.1. Wprowadzenie
1.2. Argument i argumentacja
1.3. Ocena argumentu
1.4. Argument dedukcyjny
1.5. Tautologie i zdania logicznie prawdziwe
1.6. Wynikanie logiczne
1.7. Przesłanki dodane
1.8. Ogólna charakterystyka dedukcji
1.9. Argument niededukcyjny
1.10. Indukcja
1.11. Prawdopodobieństwo

R o z d z i a ł 2

Podobieństwo i analogia

2.1. Wprowadzenie
2.2. Podobieństwo
2.3. Cechy, relacje, charakterystyki, stosunki
2.4. Parametry i aspekty
2.5. Podobieństwo między cechami, relacjami, stosunkami
2.6. Analogia
2.7. Analogia a podobieństwo stosunków
2.8. Odwzorowanie systematyczne
2.9. Rozumowanie przez analogię

R o z d z i a ł 3

Argument z podobieństwa — definicje, rozróżnienia, przykłady

3.1. Wprowadzenie
3.2. Co to jest argument z podobieństwa?
3.3. Przykłady argumentów z podobieństwa
3.4. Czy wszelkie podobieństwo kuleje?
3.5. Czy istnieją mocne argumenty z podobieństwa?

R o z d z i a ł 4

„Ukryta generalizacja” i podejście standardowe

4.1. Ukryta generalizacja
4.2. Podejście standardowe
4.3. Liczba przypadków
4.4. Liczba podobieństw
4.5. Cechy istotne
4.6. Ilość różnic, różnice istotne
4.7. John M. Keynes: Analogia pozytywna i negatywna
4.8. Konkluzja

R o z d z i a ł 5

Zasada argumentu z podobieństwa I

5.1. Wprowadzenie
5.2. Argument z hipotezą wyjaśniającą podobieństwo
5.3. Determinowanie aspektów
5.4. Możliwość dynamiczna

R o z d z i a ł 6

Zasada argumentu z podobieństwa II

6.1. Wprowadzenie
6.2. Transfer tłumaczenia
6.3. Tłumaczenie
6.4. Rola odwzorowania systematycznego
6.5. Tłumaczenie nieznane (podobieństwo ślepe)
6.6. Słabe podobieństwo
6.7. Transfer tłumaczenia generuje fałsz
6.8. Moc predykcyjna analogii

R o z d z i a ł 7

Analogie a priori

7.1. Wprowadzenie
7.2. Argumenty a priori z podobieństwa
7.3. Analogie a priori i ukryta generalizacja
7.4. Reguły i wyjątki
7.5. Analogie logiczne — kontrargumenty analogiczne

R o z d z i a ł 8

Następny przypadek

8.1. Wprowadzenie
8.2. Prawa przyrody i koincydencje
8.3. Model urnowy
8.4. Kłopoty z rozkładem a priori
8.5. Brak założeń co do rozkładu a priori

Literatura

Indeks osobowy

Summary
Resumé