Od starożytności do neohellenizmu. Studia i szkice

Z notatki wydawniczej :

Profesor Stefan Zabłocki to postać bardzo ważna dla polskiej powojennej neolatynistyki.
Związany był z Uniwersytetem Gdańskim, Uniwersytetem Szczecińskim oraz Uniwersytetem
Śląskim – tu założył Katedrę Filologii Klasycznej. Istotną częścią Jego działalności było
zaangażowanie w zagraniczne życie naukowe, np. udział w kongresach International Association
of Neo-Latin Studies, liczne niemieckojęzyczne publikacje, wykłady na uniwersytetach niemieckich,
austriackich i szwedzkich. Głównym założeniem Profesora było przedstawienie piśmiennictwa
nowołacińskiego jako literaturę przekraczającą granice narodowe, jednoczącą Europę,
pozwalającą poznać wspólne korzenie kulturowe.
Prace Profesora Zabłockiego, głównie te wydane w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych,
do dziś są obecne w dydaktyce uniwersyteckiej.
Na prezentowany tom składają się wydane już wcześniej studia Profesora oraz te jeszcze niepublikowane,
napisane przez Niego jako szkice referatów lub wykładów, a opracowane współcześnie przez redaktorów książki.

Od redaktorów

Przedwcześnie zmarły Profesor Stefan Zabłocki (1932—2001), uczeń Jerzego Krókowskiego,
należał do pokolenia, które po drugiej wojnie światowej budowało polską neolatynistykę,
wyznaczało standardy nowoczesnego myślenia o nowożytnym piśmiennictwie łacińskim,
włączając się jednocześnie w życie naukowe zagranicy. Profesor był w nim obecny jako jeden
z pierwszych Polaków dzięki referatom wygłaszanym na kongresach International Association
of Neo-Latin Studies, a także licznym niemieckojęzycznym publikacjom oraz wykładom
na uniwersytetach niemieckich, austriackich i szwedzkich. Podkreślał w nich jedność piśmiennictwa
nowołacińskiego, ukazywał je jako literaturę uniwersalną, przekraczającą granice narodowe.
W ten sposób pokazywał teksty powstałe w Polsce (autorstwa zarówno obywateli wielonarodowej
Rzeczypospolitej, jak i przybyszów) jako integralną część wielkiego procesu historycznoliterackiego,
który został przerwany przez kryzys romantyczny. Zabłocki myślał o literaturze nowołacińskiej
jako o czynniku kulturowo jednoczącym Europę, bez którego poznania „nie sposób pojąć kultury europejskiej
rozumianej jako jednolita, organiczna niejako całość. Rozpatrywana jedynie w aspekcie poszczególnych
literatur narodowych, jawi się ona bowiem niepełna i zniekształcona jak postać w rozbitym zwierciadle”.
Zabłocki związany był z kilkoma uniwersytetami. Studiował we Wrocławiu, tu również uzyskał doktorat i habilitację,
a także pracował do połowy lat siedemdziesiątych. Następnie wykładał na Uniwersytecie Gdańskim,
gdzie budował od podstaw i germanistykę, i filologię klasyczną.
W dziesięć lat później rozpoczął trwające kilkanaście lat nauczanie na Uniwersytecie Szczecińskim
oraz Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, gdzie był założycielem i pierwszym kierownikiem Katedry
Filologii Klasycznej. Do jego uczniów należą m.in. profesorowie Zofia Głombiowska (Gdańsk),
Józef Budzyński (Katowice), Piotr Urbański (Szczecin).
Najważniejsze prace Stefana Zabłockiego ukazały się w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych.
Są to rozprawy: De Gregorio Samboritano bucolicorum carminum auctore quaestiones (1962);
Antyczne epicedium i elegia żałobna: geneza i rozwój (1965); Polsko-łacińskie epicedium renesansowe
na tle europejskim (1968); Poezja polsko-łacińska wczesnego renesansu. Wybrane zagadnienia.
W: Problemy literatury staropolskiej. Seria II. Red. J. Pelc (1972); Od prerenesansu do oświecenia.
Z dziejów inspiracji klasycznych w literaturze polskiej (1976); Literatura nowołacińska. Średniowiecze
— renesans — barok. W: Dzieje literatur europejskich. T. 1. Red. W. Floryan (1977). Prace te
są nieustannie obecne w dydaktyce uniwersyteckiej. Ostatnia zaś stanowi jeden z pierwszych zarysów
literatury nowołacińskiej i jest niezastąpionym podręcznikiem.
Zbiór rozproszonych i niepublikowanych studiów Zabłockiego powstałych w języku niemieckim
zostanie niebawem wydany pt. Studien zur neulateinischen Literatur und zur Rezeption der antiken
Dichtung in europäischen Schrifttum (w opracowaniu Piotra Urbańskiego).
Prezentowana książka stanowi zbiór wydanych oraz niewydanych studiów Zabłockiego, powstałych
w ciągu trzydziestu lat — od połowy lat sześćdziesiątych do połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku —
uwzględniających bibliografię aktualną w momencie pracy nad nimi.
Studia niedrukowane pisane były często jako konferencyjne referaty bądź wykłady.
Tytuł tomu nawiązuje do pierwotnego tytułu pracy wydanej w roku 1976 — Od prerenesansu do neohellenizmu.
Redaktorzy książki pragną podziękować Żonie Profesora, Pani Janinie Wieczerskiej-Zabłockiej,
oraz Jego dzieciom, Agnieszce Zabłockiej-Kos i Piotrowi Zabłockiemu, za zgodę na publikację.
Są również wdzięczni Profesorowi Andrzejowi Borowskiemu za cenne uwagi sformułowane w recenzji wydawniczej.

Piotr Urbański i Tomasz Sapota

SPIS TREŚCI :

Od redaktorów (Piotr Urbański i Tomasz Sapota)

1. Owidiusz jako ostatni poeta epoki augustowskiej

2. Humanizm renesansowy jako kolejne odrodzenie antyku

3. Literatura nowołacińska a nowożytne literatury europejskie

4. Wybrane problemy edycji autorów polsko-łacińskich

5. Miejsce filologii w kształceniu humanisty i edytora

6. Retoryka klasyczna a retoryka manieryzmu

7. Spory o retorykę w XVI wieku a twórczość Mikołaja Reja

8. O dwóch przykładach figury sumacji poetyckiej u Wacława Potockiego

9. Średniowieczne tradycje łaciny naukowej renesansu

10. Średniowieczne traktaty wersyfikacyjne i nauczanie jezuitów w Polsce XVIII wieku (przeł. Piotr Urbański)

11. O bukolikach Grzegorza z Sambora

12. Poetyka renesansowego epicedium

13. Uwagi o recepcji bł. Wincentego Kadłubka w Polsce w XVIII wieku

14. Mickiewicz w kręgu neohellenizmu

Nota bibliograficzna

Argumentum
Summary