Zmowa, intryga, spisek. O tajnych układach w strukturze codzienności

wydano jako tom 6 w serii STROMATA ANTHROPOLOGICA

Z notatki wydawniczej :

Kolejny tom serii „Stromata Anthropologica” poświęcony jest tym razem kwestiom związanym z tajnymi układami.
Intrygowanie, spiskowanie zawsze były i są obecne do dziś w każdym niemal społeczeństwie, w każdej kulturze.
Stanowiły też one już wielokrotnie przedmiot rozważań przeróżnych badaczy, naukowców, etyków, psychologów, filozofów, teologów, kaznodziejów, moralistów, artystów… Proponowana do lektury książka porusza rozmaite zagadnienia związane z tajnymi układami.
Czytelnik znajdzie tu refleksje na temat kłamstwa i podstępu, opisy intryg i spisków, ale i rozważania na temat teorii spiskowych.
A wszystko to w ujęciu, reprezentujących rozmaite dyscypliny naukowe, badaczy: historyków i historyków kultury, literaturoznawców, filozofów, kulturoznawców, antropologów, folklorystów, teologów, socjologów, filmoznawców, dziennikarzy, badaczy zajmujących się najnowszymi mediami.

Ze względu na szeroki zakres materiału oraz charakter interdyscyplinarny pozycja jest adresowana do badaczy historii kultury i literatury, do wykładowców i studentów dyscyplin humanistycznych, a także do szerokiego grona odbiorców interesujących się zagadnieniami dziejów kultury.


Z okładki :

STROMATA ANTHROPOLOGICA

Greckie słowo stromata oznacza kobierzec, składający się z wielkiej obfitości wielorakich, wielobarwnych detali, które jednak zawsze są wielką, wspaniałą kompozycją o trudnym niekiedy do odnalezienia wzorze.
Historia kultury również układa się w taki wzorzysty kobierzec rzeczy ludzkich; wiele w nim elementów odwiecznych, wiele też nowości. Niekiedy niełatwo określić ich źródła i pierwotne sensy, bo kultura chroni wszystko to, co w niej się kiedykolwiek pojawia, dodając tylko wiele odmiennych znaczeń, wpisując dawne znaki, symbole, motywy w nowe konteksty. Tomy serii „Stromata Anthropologica" są opowieścią o zmieniających się znaczeniach, o trwałości i przyrastaniu sensów, mają być narracją o człowieku i kulturze. Są opowieścią-kobiercem o tradycji,
o znakach, o naszym wspólnym świecie.


Ze wstępu do tomu 1 serii [fragment] :

Stromata anthropologica

Jeden z uczestników naszego seminarium poświęconego zwierzętom w historii kultury, specjalista od antyku prof. Sylwester Dworacki powiedział, że do tego, co próbujemy robić w trakcie naszych spotkań, najlepiej pasowałoby określenie stromata anthropologica. Opowieści prezentowane przez kolejnych referentów, rozmo­wy nimi inspirowane, pomysły na uzupełnienia, dostrzeżone pominięcia itd. tworzą coś na kształt - jak to nazywali Grecy - wielobarwnego kobierca, układając się w mozaikę mieniącą się znaczeniami.
To nie jakieś miscellanea, lecz ciągle układa­na narracja o świecie, człowieku i kulturze.

Taka jest intencja, z jaką powołaliśmy nasze seminaria i serię wydawniczą: opowie­dzieć o historii kultury oglądanej przez historię mieniących się znaczeniami detali. Nie mamy jeszcze dla nich dobrej zbiorczej nazwy, bo jej przyjęcie musiałoby oznaczać zgodę na określoną opcję metodologiczną albo w jakiś sposób zawężać historyczny obszar,
po jakim chcemy wędrować. Te detale przecież to niekiedy elementy codzienne­go, praktycznego życia, które bywają też symbolami, motywami, toposami. Mogą zmieniać znaczenia — choć literalnie i ikonograficznie zdają się być wciąż tym samym — w zależności od dyskursu, w ramach którego się znajdą. Jednorożec może być przed­miotem opisu w kategoriach historii naturalnej, może pojawić się wśród religijnych alegorii i wymagać alegorezy do pojęcia jego znaczeń.
Jest też jednorożec alchemików, heraldyków i medyków, poszukujących cudownych remediów.
Może być jednorożec nacechowany erotycznie, może być wspaniałym stworzeniem fantasy czy dziecięcą pluszową przytulanką...
Jest więc i zwierzęciem widywanym gdzieś w odległych krainach, należy do mitologicznego zwierzyńca, wymaga klucza alegorycznego, kiedy indziej trzeba odwołać się do języka hermetycznego... Opowiedzieć jego historię to opo­wiedzieć o wędrówce badacza pośród znaczeń, które pojawiają się i funkcjonują w różnych typach refleksji. Mamy nadzieję, że takie wędrowanie posłuży do budowa­nia modelu historii kultury, który będzie mógł wiele wyjaśniać, jednocześnie spra­wiając satysfakcję
uczestnikom tego przedsięwzięcia i czytelnikom kolejnych książek...


SPIS TREŚCI :

Wprowadzenie. O niejawnej stronie ludzkich zachowań... (Katarzyna Łeńska-Bąk)

Janusz TAZBIR — Teoria spiskowa w literaturze pięknej

Mieczysław C. PACZKOWSKI — Coniurare — coniuratio — coniurantes. Zakres znaczeniowy w literaturze starochrześcijańskiej i średniowiecznej

Franciszek M. ROSIŃSKI — Intryga i podstęp w czasach biblijnych

Bogusław BEDNAREK — Spisek jezuitów, spisek franciszkanów. Rozważania o powieściach Eugene'a Suego i Johna Sacka

Joanna ZAGOŻDŻON — Przywary ludzkie w Ogrodach Rozkoszy w Wizerunku Mikołaja Reja

Krzysztof Piotr SKOWROŃSKI — Intryga erotyczna jako inscenizacja władzy w twórczości Witolda Gombrowicza

Małgorzata RYGIELSKA — Łaźnie i intrygi

Adam GŁOWACKI — Intryga buduarowa w kulturze rokoka

Mateusz SZUBERT — Wirtuozeria intrygi w kulturze mieszczańskiej

Katarzyna ŁEŃSKA-BĄK — Ubój koszerny — spiskiem żydowskim przeciwko Polsce i Polakom?

Joanna MORAWIECKA, Jędrzej MORAWIECKI — Projekcja spisku w grze twórców z ośrodkami władzy symbolicznej. Porównanie strategii
środowisk dziennikarskich i reżyserów filmowych we współczesnej Polsce

Arkadiusz LEWICKI — Spiskowe teorie i tajne organizacje w kinie niemym

Kamil MINKNER — Krytyka tradycyjnego modelu analizy teorii spiskowych w kontekście thrillerów konspiracyjnych w latach 70

Jacek GRĘBOWIEC — Rola intrygi w europejskich obrazach Woody'ego Allena

Monika GÓRSKA-OLESIŃSKA — Media wyobrażone i teorie spiskowe

Magdalena SZTANDARA — Obrazy świata, „który będzie". Spisek, konwencja czy realne zagrożenie?

Marta WÓJCICKA — Diabelskie intrygi, czyli obraz diabła w tekstach prozy ludowej

Dorota ŚWITAŁA-TRYBEK — Kto zawinił? O sposobach „wyjaśniania" tragedii (na przykładzie wybranych katastrof w kopalniach)

Janina HAJDUK-NIJAKOWSKA — Teoria spiskowa jako gatunek legendy miejskiej

Barbara PABIAN — „Zmowa milczenia" czy „teoria spisku"? UFO w perspektywie mitu współczesnego

Agata STRZĄDAŁA — Integracyjna rola zmowy na przykładzie wybranych tajnych stowarzyszeń

Zuzana PROFANTOVA — Prawda i kłamstwo w codzienności narracyjnej. Komunikacja personalna i medialna

Bartosz JASTRZĘBSKI — Kłamstwo w strukturze codzienności