Oświeceniowe tutti frutti. Maskarady – konwersacja – literatura — Janusz Ryba

Z notatki wydawniczej :

Oświeceniowe tutti frutti jest zbiorem dwunastu szkiców. Teksty odznaczają się różnorodnością: od zjawisk obyczajowych (Incognito oświeconych) przez zagadnienia życia literackiego („Bons mots” w świetle konwersacji [i „vice versa”]) – po zjawiska literackie (Ślady „żywiołu konwersacyjno-salonowego” w poezji Wojciecha Miera) czy zagadnienia z zakresu architektury i sztuki („Maskarady architektoniczne”, Pałace i oświeceni).
Oprócz różnorodności ważną cechę zbioru stanowi atrakcyjność omawianych zjawisk.
Opisane fakty – z racji owej atrakcyjności – mogą zaciekawić nie tylko badaczy epoki, ale także przeciętnego czytelnika, który nie jest specjalistą w tym zakresie.
Postacią, która w jakimś sensie patronuje temu zbiorowi, jest Jan Potocki, genialny i ekscentryczny autor Rękopisu znalezionego w Saragossie, obecnie bardzo modny; tutaj ujęty z różnych, interesujących perspektyw.
Całość napisana została stylem lekkim, a zarazem barwnym.
Można powiedzieć o prezentowanym zbiorze, że z konsekwencją realizuje ulubioną ideę oświeceniowych literatów, mianowicie „uczyć – bawiąc”.

O AUTORZE

Janusz Ryba – ukończył studia na Wydziale Filologicznym UŚ w 1977r. Po ukończeniu studiów pracował dwa lata w szkole podstawowej. W 1979 r. podjął studia doktoranckie w Instytucie Badań Literackich PAN, uwieńczone tytułem doktora (1988 r.) Od 2000 r. doktor habilitowany. Tytuł profesora otrzymał w 2011 r. Od 1984r. zatrudniony w Uniwersytecie Śląskim.
Jest autorem 5. książek: Motywy podróżnicze w twórczości Jana Potockiego; Uwodzicielskie oblicza oświecenia; Uwodzicielskie oblicza oświecenia II; W kręgu oświeceniowej parodii; Oświeceniowe tutti frutti. Maskarady - konwersacja - literatura.
Opublikował kilkadziesiąt artykułów (m. in. w „Pamiętniku Literackim", „Twórczości", „Wieku Oświecenia", „Literary Studies in Poland", „Europe").
Zainteresowania Janusza Ryby koncentrują się na osobie i twórczości Jana Potockiego, na życiu literackim i towarzyskim w epoce oświecenia (salony literackie, konwersacja, epistolografia, model światowca, kultura francuska i jej wpływ na europejskie oświecenie).

WSTĘP

Książka jest zbiorem 12 szkiców. Te z nich, które były publikowane już wcześniej, zostały gruntownie zmodernizowane.
Część szkiców prezentowanych jest po raz pierwszy.
Zgromadzone teksty oddają zainteresowania i preferencje badawcze autora — przede wszystkim z ostatnich lat. Tematyczny zakres zaprezentowanych artykułów cechuje dość duża różnorodność — od dygresji o architekturze przez salonową konwersację po oświeceniowe dokonania literackie. Tę rozmaitość oddaje zawarta w tytule formuła: tutti frutti, co w języku włoskim dosłownie oznacza: „wszystkie owoce”, w przenośnym zaś znaczeniu „mieszaninę” (w języku francuskim odpowiednikiem jest termin mélanges, w rodzimej historiografii najczęściej używa się formuły, zapożyczonej z języka łacińskiego: miscellanea; oczywiście, i mélanges, i miscellanea są bardziej „czcigodne” i „szacowne” niż tutti frutti).
Gdyby poszukać w tej różnorodności (charakteryzującej zbiór) jakiejś cechy wspólnej, można by za nią uznać, generalnie rzecz ujmując, tendencję do wyszukiwania zjawisk atrakcyjnych, osobliwych, także słabo dotąd przez badaczy rozpoznanych.
Zaprezentowane w tomie szkice podzielone zostały na trzy części.
W pierwszej (uogólniając) mamy do czynienia z problematyką obyczajową.
Drugiej — patronuje biografistyka. W trzeciej zaś pomieszczone zostały teksty poświęcone oświeceniowej literaturze.

SPIS TREŚCI :

Wstęp

I

Bons mots wobec oświeceniowej konwersacji (i vice versa)

Incognito oświeconych (z księżną Izabelą Czartoryską w tle)

„Maskarady architektoniczne”

Dwory przyjmują gości. (O kulturotwórczej funkcji królewskich odwiedzin)

Pałace i oświeceni


II

Jan Potocki — „maniak” języka francuskiego

Ibrahim, Turek Jana Potockiego

Kilka uwag o Bernardzie (synu Jana) Potockim

Stary Trembecki


III

„Mały” Potocki

Końcowe zwroty grzecznościowe w listach z epoki oświecenia

Ślady „żywiołu towarzysko-salonowego” w poezji Wojciecha Miera


Nota wydawnicza

Indeks osobowy

Summary

Résumé

Recenzja książki ukazała się na stronach portalu Wiara.pl, 9 listopad 2009 r. (dostępna pod adresem: www.wiara.pl)