La fugueuse et ses avatars dans l'oeuvre romanesque de Suzanne Jacob — ALEKSANDRA GRZYBOWSKA

Ze streszczenia w języku polskim :

Suzanne Jacob, poetka, eseistka, powieściopisarka, należy do najznakomitszych reprezentantek współczesnej literatury kanadyjskiej obszaru francuskojęzycznego.
Powieści Jacob, wpisane tematycznie w prąd feminizmu czy też metafeminizmu, intrygujące, zaskakujące, owiane tajemnicą, wzbudzają zainteresowanie zarówno czytelników, jak i krytyków literackich. Postać uciekinierki jest figurą emblematyczną, pojawiającą się w różnych konfiguracjach i wymiarach, która oddaje doskonale estetykę powieści Jacob. Głównym celem niniejszej pracy monograficznej jest studium i analiza bohaterek kobiecych występujących w ośmiu powieściach autorki.
Praca składa się z czterech części.
W pierwszej została przedstawiona bogata droga artystyczna i twórcza Suzanne Jacob oraz czynniki, wydarzenia i doświadczenia, które ukształtowały jej świat fikcji.
Następna część traktuje o teorii postaci literackiej, z wyróżnieniem trzech głównych perspektyw badawczych dominujących we współczesnej teorii literatury. Wybór ujęcia pragmatycznego, które zakłada aktywny udział czytelnika w procesie interpretacyjno-analitycznym, wyznaczył metody zastosowane do analizy bohaterek Suzanne Jacob.
Trzecia część monografii zawiera opis protagonistek Jacob jako analogonów postaci ludzkich (efekt rzeczywistości). Vincent Jouve, twórca tej perspektywy teoretycznej, mówi o tzw. l’effet-personne, czyli o wszystkich zabiegach, które sprawiają, że czytelnik utożsamia się z homo fictus, tak jak to następuje w kontakcie z osobą „z krwi i kości”.
Ewolucje onomastyczne, czyli semantyka imion własnych, przydomków, pseudonimów, tytułów i innych deskrypcji, które zostały zanalizowane w pierwszym rozdziale części trzeciej (Mam na imię uciekinierka), potwierdziły ulotną, różnorodną, wielowymiarową, nieustannie zmieniającą się naturę bohaterek Jacob. Natomiast fragmentaryczne i rozbite techniki implicytnego portretu zewnętrznego (fizycznego) i wewnętrznego (przeżycia wewnętrzne), które omówiono w drugim rozdziale (Portrety rozbite lub istota postaci uciekinierki) wykazały kilka stałych cech, takich jak: piękno, niedbały strój, kolor czerwony, labiryntowość, nomadyzm, artyzm, które dookreślają ulotną i efemeryczną istotę bohaterek.
Postać jako integralny element struktury świata przedstawionego, zaprogramowany narratologicznie, hermeneutycznie i aksjologicznie (le personnage comme pion), znalazła się w centrum rozważań następnej części (Przygody z dwoistością), która składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym przedstawiono charakterystykę najważniejszych gatunków literackich, takich jak: powieść ponowoczesna, metafeministyczna, psychologiczna, saga rodzinna, a także omówiono elementy kompozycyjne fugi, czyli te części architektonicznych struktur powieści Jacob, których znajomość przyczynia się w dużym stopniu do zrozumienia i przewidzenia postępowania postaci. Zawartość i struktura postaci uciekinierki nierozłącznie związane są z synonimicznym dla niej tematem, jakim jest temat dwoistości.
Ponadto scenariusze intertekstualne wykazały obecność licznych konfiguracji dwoistości, które zostały omówione w dalszych rozdziałach. W dialektyce relacji kata i ofiary zwrócono szczególną uwagę na rozdwojenie jaźni (dédoublement) wynikające z dojmującego cierpienia bohaterek, ofiar przemocy rodzinnej, które nieustannie uciekają od traumatycznych wydarzeń z dzieciństwa.
Polisemantyczny trickster, który jest na wskroś figurą „podwójnego wędrowca” (Doppelgänger) czy też złego (czarny charakter), jak i dobrego ducha (pomocnik, wybawiciel), ukazał trudne dojrzewanie bohaterek do prawdy o sobie i swojej rodzinie. Dzięki strukturom gemelarnym, zbudowanym na micie o bliźniętach, wyjaśniono rytuał uwodzenia, właściwy każdej bohaterce Suzanne Jacob, oraz skomplikowane relacje uczuciowe panujące przede wszystkim w świecie kobiet.

[SPIS TREŚCI]

Table des matières

Avant-propos

Première partie

Les origines de l’imaginaire jacobien

1. L’enchevêtrement des chemins artistiques
2. Pour « habiter l’écriture même » de Suzanne Jacob

Deuxième partie

Les approches du personnage littéraire

1. La perspective psycho-communicationnelle ou anthropomimétique
2. L’approche textuelle ou textualiste
3. L’approche pragmatique

Troisième partie

La figure de la fugueuse dans les romans jacobiens

1. Mon nom est fugueuse
1.1. Dimension horizontale
1.1.1. Le nom et le prénom
1.1.2. Le pseudonyme
1.1.3. Les descriptions définies
1.1.3.1. La séductrice
1.1.3.2. La mouvance
1.1.3.3. Folle
1.2. Dimension verticale
1.2.1. La relecture aléatoire des patronymes
1.2.2. La transmission des prénoms
1.2.3. Les surnoms
1.2.4. Les pseudonymes
2. Les portraits éclatés ou l’être de la fugueuse
2.1. La prosopographie
2.1.1. La beauté et la tenue en désordre
2.1.2. La couleur rouge
2.2. L’éthopée
2.2.1. La femme labyrinthique
2.2.2. La nomade moderne
2.2.3. La femme artiste

Quatrième partie

Les aventures avec le double

1. La lecture plurielle des romans jacobiens ou comment gagner la partie d’échecs
2. Les souffrances du dédoublement intérieur ou la dialectique du bourreau et de la victime
2.1. Alice Chaillé ou l’histoire d’Iphigénie
2.2. Marie Cholet ou l’histoire de l’Iphigénie survivante
2.3. Autres tragédies familiales
3. La peur de l’ombre ou les rencontres avec le trickster
3.1. Les métamorphoses du Trickster dans Rouge, mère et fils
3.2. La synchronicité transgénérationnelle dans Fugueuses
3.3. Autres déclinaisons du trickstérisme
4. La séduction ou le mythe des gémeaux
4.1. Wells ou aux sources de la séduction gémellaire
4.2. Les effets de la séduction gémellaire
4.3. La séduction au féminin

En guise de conclusion

Bibliographie
1. Œuvres du corpus
1.1. Les romans analysés
1.2. Corpus étendu : autres textes de l’auteure
1.3. Œuvres de fiction de références
2. Études critiques et théoriques
2.1. Articles de synthèse sur les oeuvres de Suzanne Jacob
2.2. Personnage, théorie du texte, histoire littéraire
2.3. Psychologie des profondeurs, mythologie, sociologie
3. Articles de périodiques, de revues sur les œuvres du corpus
4. Ouvrages généraux, dictionnaires
5. Autres textes
6. Filmographie
6.1. Disques
6.2. Cinéma
7. Sites internet consultés

Streszczenie

Summary