Znaki, tropy, mgławice. Księga pamiątkowa w sześćdziesiątą rocznicę urodzin Profesora Wojciecha Kalagi

Z notatki wydawniczej :

Książka jest wyrazem szacunku i wdzięczności współpracowników, uczniów i przyjaciół Pana Profesora Wojciecha Kalagi. Zamieszczone w niej teksty – jak piszą we Wstępie redaktorzy – cechuje, obok różnorodności i eklektyzmu, także rozmaity stopień powiązań z dorobkiem Pana Profesora.

Z obwoluty :

Wojciech Kalaga.
Urodzony w 1949 roku, prof. zw. dr hab. Wojciech Kalaga, anglista i filozof, teoretyk literatury angielskiej, jest dyrektorem Instytutu Kultur i Literatur Anglojęzycznych na Uniwersytecie Śląskim oraz kierownikiem Zakładu Teorii Literatury i Kultury w tymże instytucie.
Studiował anglistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W roku 1979 uzyskał stopień doktora w dziedzinie literatury angielskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w roku 1986 stopień doktora habilitowanego na Uniwersytecie im, Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od 1998 roku jest profesorem nauk humanistycznych.
Wojciech Kalaga prowadził badania i wykładał na uniwersytetach Yale, Mannheim, Queensland i Murdoch. Jest członkiem szeregu stowarzyszeń i komitetów naukowych, w tym wiceprzewodniczącym Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej Akademii Nauk, oraz redaktorem serii wydawniczych (m.rn. Literary and Cultural Theory w wydawnictwie Peter Lang) i periodyku „ER(R}GO: Teoria - Literatura - Kultura".
Wśród publikacji Wojciecha Kalagi znajdują się monografie, w tym Nebulae of Discourse: Interpretation, Textuality, and the Subject (1997, następnie również w przekładzie na język polski i czeski), tomy zbiorowe redagowane lub współredagowane oraz wiele artykułów naukowych.

Leszek Drong, doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Kultur i Literatur Anglojęzycznych Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego. Prowadzi zajęcia z literatury irlandzkiej, retoryki, komunikacji językowej oraz teorii literatury. Autor ponad 30 artykułów naukowych w języku angielskim i polskim, dwóch monografii wydanych przez Peter Lang Verlag: Masks and Icons: Subjectivity in Post-Nietzschean Autobiography (2001) oraz Disciplining the New Pragmatism: Theory, Rhetoric, and the Ends of Literary Studies (2007). Współredaktor czterech tomów zbiorowych.
Pełni funkcję zastępcy redaktora naczelnego czasopisma naukowego „Er(r)go”.
Zainteresowania badawcze: retoryka dyskursu naukowego, historia oraz instytucjonalny wymiar literaturoznawstwa jako dyscypliny akademickiej, tradycja pragmatyzmu i neopragmatyzmu amerykańskiego (m.in. William James, John Dewey, Richard Rorty, Stanley Fish, Gerald Graff), kultura i literatura irlandzka XX i XXI w. (szczególnie powieść).

Jacek Mydla – dr hab., adiunkt w Instytucie Kultur i Literatur Anglojęzycznych (Wydział Filologiczny UŚ), gdzie prowadzi zajęcia z historii literatury brytyjskiej oraz teorii literatury. Jego zainteresowania i badania naukowe mają charakter zarówno historyczny, jak i teoretyczny i koncentrują się na wybranych zagadnieniach literaturoznawczych, np.: czas literacko przedstawiony; wpływy, zapożyczenia, intrtekstualność (szczególnie literackie „zawłaszczenia” twórczości Szekspira); groza literacka (wczesny i dzięwiętnastowieczny „gotyk” w Anglii); teoria narracji (w tym zjawiska tajemnicy i suspensu). Autor ponad 30 artykułów oraz dwóch książek o charakterze monografii, które ukazały się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego: The Dramatic Potential of Time in Shakespeare (Katowice 2002) oraz Spectres of Shakespeare. Appropriations of Shakespeare in the Early English Gothic (Katowice 2009). Współredagował wiele tomów zbiorowych opracowywanych w Instytucie, w tym: Mapping Literary Spaces: Memory, Place, Locality (Katowice 2009) i A Culture of Recycling / Recycling Culture (Peter Lang 2011).

WSTĘP

Richard Rorty w jednej ze swoich najciekawszych prac poświęco­nych edukacji napisał znamienne słowa:
jedynym powodem, dla którego zachowuje się na uczelniach prawdziwych, żywych profesorów zamiast wprowadzać terminale komputerowe, projekcje wideo i odbitki notatek z wykładów, jest potrzeba namacalnego doświadczenia przez studentów wolności tak, jak jest ona demonstrowana przez konkretne jednostki.
Takich powodów jest z całą pewnością znacznie więcej. Auten­tyczny profesor to nie tylko żywy przykład nonkonformizmu inte­lektualnego — to człowiek, którego chce się naśladować, pomimo że on takiego naśladownictwa się nie domaga. Dla wielu z nas — przy­jaciół, koleżanek, kolegów, uczniów i studentów — takim człowie­kiem jest Profesor Wojciech Kalaga, któremu dedykowane są eseje zebrane w niniejszym tomie.
W sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin postanowiliśmy wyrazić Mu wdzięczność i szacunek między innymi za to, że nie tylko sam często manifestuje potrzebę wolności, ale także potrafi uszanować ją u innych. Trudny to rodzaj wolności, albowiem niełatwo pogo­dzić się z tym, że ktoś obok nas inaczej myśli, ma inną wrażliwość i wyznaje odmienny system wartości. A jednak takim pragnieniem do kroczenia własną ścieżką większość z nas Profesor „zaraził”, a sam także dokonywał trudnych i śmiałych wyborów. Jako literaturoznawca musiał zdobyć się na dużą odwagę, by podjąć pionierskie tematy badawcze, uprawomocnić w swoim środowisku naukowym teorię jako dziedzinę równorzędną wobec historii oraz interpretacji literatury i zachęcić rzeszę swoich doktorantów do rozwijania roz­maitych zainteresowań. Od podstaw zbudował nowe czasopismo naukowe „Er(r)go” o unikalnym profilu wydawniczym, po czym skupił wokół siebie grupę ludzi podobnie jak On zaangażowanych w powodzenie tego przedsięwzięcia.
Od wielu lat sprawuje równo­cześnie pieczę redakcyjną nad prestiżową serią wydawniczą Literary and Cultural Theory, publikowaną przez oficynę naukową Peter Lang, umożliwiając wielu polskim badaczom dotarcie do międzyna­rodowego czytelnika.
Znaki, tropy, mgławice to szczególny hołd złożony na wiele róż­nych sposobów przez osoby związane z Jubilatem, a przede wszyst­kim przez tych, dla których On jest postacią bliską i znaczącą.
Przy­gotowując ten tom, nie zakładaliśmy jednego wspólnego klucza metodologicznego czy formalnego.
W gronie najbliższych współpra­cowników Profesora doszliśmy do wniosku, że należy uszanować w przypadku każdego zainteresowanego wyrażeniem Mu sympatii i wdzięczności prawo do wyboru formuły i stylu wypowiedzi. Otwarte ramy naszej księgi pamiątkowej to także odzwierciedlenie postawy Jubilata wobec tych, nad których ścieżkami naukowymi czuwał i nadal czuwa, jednocześnie nie wytyczając kierunku, ani nie forsując za wszelką cenę tempa marszu.
Zamieszczone tutaj teksty cechuje — obok różnorodności i zna­miennego eklektyzmu — także rozmaity stopień powiązań z dorob­kiem Profesora. Trudno dać wyraz zainteresowaniu, podziwowi czy inspiracji, po prostu przepisując czyjeś słowa, niczym Pierre Menard w opowiadaniu Jorge Luisa Borgesa, kopiujący Don Kichota w przekonaniu, że tworzy własny utwór. Dlatego też nie w każdym tekście tomu znajdziemy bezpośrednie odniesienia do publikacji Profesora Wojciecha Kalagi.
Jednak o skali Jego wpływu świadczy to, że wielu z nas nieustannie dostrzega w tym, co czyta i pisze, ślad osobowości lub wątek zbieżny z myślą Jubilata. A nawet jeśli przychodzi nam polemizować z Jego stanowiskiem, czynimy to w duchu Nietzscheańskiego przezwyciężania tego, co nas ukształ­towało, w imię ideałów, które niemiecki filozof przekazywał swoim uczniom ustami Zaratustry: „Tak więc wzywam was, abyście mnie zgubili, a w zamian samych siebie znaleźli; i kiedy wszyscy mnie się zaprzecie, naonczas dopiero do was powrócę”. Tak naprawdę wie­lu spośród autorów odnalazło swoją ścieżkę w ostępach współcze­snej humanistyki właśnie dzięki Profesorowi.
Rolą księgi pamiątkowej, przynajmniej w tym wypadku, nie jest wykuwanie marmurowych posągów i wynoszenie ich na piedestał. Wojciech Kalaga pozostanie dla nas „profesorem żywym”, człowie­kiem z krwi i kości, kimś, kto z z życzliwym uśmiechem wita daw­no niewidzianych przyjaciół, kto ma dużo cierpliwości dla opie­szałego lub intelektualnie zadyszanego ucznia i wyrozumiałości dla ułomności swoich współpracowników oraz podwładnych, lecz też nie wypiera się własnych słabości, których miłym symbolem pozostanie nieodłączna fajka. Zapewne niełatwo jest szanować kogoś, w kim dostrzegamy podobną sobie istotę ludzką (a nie przysłowio­wy posąg odlany z brązu czy wykuty w marmurze), ale jeśli szacu­nek wspiera się na solidnym fundamencie autorytetu, to wierzymy, iż nic nie wyrazi go lepiej niż słowo wydrukowane na karcie książki jemu poświęconej.

Leszek Drong, Jacek Mydla



SPIS TREŚCI :

Bibliografia prac Wojciecha Kalagi

Wstęp (Leszek Drong, Jacek Mydla)

Katarzyna Ancuta
W przestrzeniach gotyku: Bangkok, czyli Miasto Odmiennych Aniołów

Zbigniew Bialas
Litwin jako zagadka. Eseje Tomasa Venclovy

Ewa Borkowska
„Mapa czasu”. Kilka refleksji o kulturze, dyskursie, interpretacji i nauczaniu

Anna Chromik-Krzykawska
Sum res mythologica: cogito jako mit

Leszek Drong
Narodziny literaturoznawstwa neopragmatycznego z ducha starożytnej sofistyki

Marzena Kubisz
Ekologia codzienności w czasach nadmiaru. Poszukiwacze skradzionego czasu

Marek Kulisz
Obrazy obcowania. Analiza wiersza CK. Norwida: Bliscy

Ewa Łukaszyk
Mistrzowie i nomadzi. Strategie intelektualnego przetrwania

Marcin Mazurek
Wiedza odkształcona. Podróż, wiedza i alienacja w Ameryce Jeana Baudrillarda

Jacek Mydla
Mowa ciała — ciało mowy. Język sceniczny w koncepcji Joanny Baillie

Małgorzata Nitka
Światło w „Szatańskich Młynach”

Anna Popiel
Zwiastuny transcendencji

Emanuel Prower
O znakach, które tropiliśmy z Wojciechem Kalagą

Ewa Rychter
Dość metalepsji?

Katarzyna Smyczyńska
W świecie ekspertów i konsumentów. Kształtowanie tożsamości odbiorców w brytyjskich reality show

Marta Wiszniowska-Majchrzyk
Szekspir, recykling i teatr współczesny, czyli znaki, tropy, mgławice

Marta Zając
Gilles Deleuze. Filozofia. Znaki destrukcji