Opowiedzieć historię. Prace dedykowane Profesorowi Stefanowi Zabierowskiemu

Z notatki wydawniczej :

Zaproponowana przez redaktorki tomu formuła „opowiedzieć historię” to sygnał podjęcia interdyscyplinarnie ujętych związków literatury, poszczególnych pisarzy, instytucji literackich i – ogólnie – życia literackiego dwóch ostatnich wieków z szeroko rozumianą historią.

Formuła ta jest dowodem – żywej wśród badaczy – świadomości historycznej ciągłości i jednocześnie zmienności procesów literackich. A – jak zaznacza autorka Słowa wstępnego do książki - pamięć przeszłości to jeden z fundamentów tożsamości, także czasów ponowoczesnych.
Różnorodne teksty, które składają się na prezentowaną publikację, są także – a może przede wszystkim? - wyrazem szacunku, wdzięczności i sympatii dla Pana Profesora Stefana Zabierowskiego, któremu ten tom jest dedykowany.

SŁOWO WSTĘPNE

Żyjemy ponoć w epoce posthistorycznej. Znaczyć to ma — wedle niektórych współczesnych filozoficznych, antropologicznych czy socjologicznych tez — poddanie się zbiorowej amnezji, powszechnie objawiającą się utratę poczucia ciągłości czasowej, zastąpionego swego rodzaju przymusem dopasowywania się do płynnych form teraźniejszości, odcięcie się od korzeni lekceważonych jako zbędny lub niezrozumiały już balast, przejście od teleologicznego rozumienia procesów rozwojowych (odnoszących się zarówno do społeczeństw, jak i jednostek) do rozproszenia się w rozlicznych aktualnych możliwościach. Wieszczenie, a nawet diagnozowanie różnych „kresów historii” dopełniają obecne stanowiska teoretyków historiografii, wskazujących na niemożność dotarcia do „nagich faktów” z przeszłości, formułujących tezy o zapośredniczonym jedynie oglądzie przeszłości, objawiających metahistoryczne prawdy, że historyk nie rekonstruuje przeszłości, lecz jedynie konstruuje zmienne, kulturowo zakorzenione o niej przekonania.
Tymczasem zaproponowana przez nas formuła tomu Opowiedzieć historię, w zamierzeniu mającego podjąć interdyscyplinarnie ujęte związki literatury, poszczególnych pisarzy, instytucji literackich i — ogólnie — życia literackiego dwóch ostatnich wieków z szeroko rozumianą historią, ujawniła żywą wciąż wśród badaczy świadomość historycznej ciągłości i zarazem zmienności procesów literackich. Czytelnik otrzymuje prace literaturoznawców i kulturoznawców, którzy wskazują historycznie osadzone konteksty istotne dla konkretnych dzieł czy twórców, poddają opisowi modyfikowaną przez lata lub determinowaną określonym czasem recepcję utworów, wskazują na ideologie sterujące lub zasadniczo wpływające na problematykę twórczości współczesnych autorów, wreszcie poddają analizie zainteresowania pisarzy tradycyjnie rozumianą historią. Albowiem pamięć przeszłości stanowi jeden z fundamentów tożsamości,
także — jak się okazuje — tożsamości w czasach zwanych ponowoczesnymi.
Stefan Zabierowski w swej książce podejmującej obraz II wojny światowej w społecznej pamięci wskazał na znaczący w tym zakresie wpływ koincydencji historii i literatury: „Obraz ów, dzięki relacjom świadków, tekstom publicystów, i historyków, edycjom źródłowym, a głównie dzięki twórczości artystycznej, przede wszystkim — literackiej, ukształtował historyczną pamięć Polaków i ich poczucie tożsamości na przestrzeni ponad półwiecza — 1939—1989”.

Beata Gontarz

Z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Aliny Brodzkiej-Wald :

„Stefan Zabierowski, wybitny Conradysta, znawca literatury ostatnich dwóch wieków, jest badaczem, któremu składamy dzięki za ważne dzieła, piękną pracę Wykładowcy, za przyjazną ludziom osobowość.
Za wierność przeswiadczeniom kierującym całą Jego drogą.
Ten bogaty tom, dedykowany Profesorowi, korzysta w swej tematyce z wielu Jego inspiracji.”


SPIS TREŚCI :

Słowo wstępne (Beata Gontarz)

Bibliografia prac Stefana Zabierowskiego

Część I
Pisarze i historia

Andrzej Zgorzelski — O problemie tożsamości w Conradowskim Tajemnym wspólniku

Agnieszka Adamowicz-Pośpiech — Conradowskie echa w twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego: biografia, historia i ideologia

Wioletta Dymel — Rosja Conrada w oczach polskiej emigracji

Małgorzata Krakowiak — Czytając Bagaż z Kalinówki, czyli o umiejętności patrzenia

Maria Jolanta Olszewska — Teodora Jeske-Choińskiego lektura renesansu włoskiego

Ewa Kosowska — Powieści Henryka Sienkiewicza. Historia jako przedmiot wyboru

Stanisław Gawliński — Aktorka Antoniego Sygietyńskiego — wybór narracji


Część II
Tekstowe medium historii i „historii”

Józef Olejniczak — Z perspektywy XX wieku

Krzysztof Dybciak — Zagadnienie personalizmu we współczesnej literaturze

Bożena Tokarz — Świadomość formy literackiej

Jerzy Paszek — Wojna oczyma diarystów (Dąbrowska, Nałkowska, Iwaszkiewicz)

Tadeusz Miczka — Ułańska szarża na czołgi. O micie kawalerii w Lotnej Andrzeja Wajdy

Aleksander Nawarecki — Obok legendy. O wierszu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Jerzy! mój przyjacielu…

Barbara Koc — Astronomia w świadomości poetyckiej Adama Mickiewicza. Motyw komety

Marek Piechota — Czy Mickiewicz czytał poetów z Tybetu? O fortunnych skutkach błędnej hipotezy

Leszek Zwierzyński — System genezyjski a poezja. Modele istoczenia się dzieła genezyjskiego Juliusza Słowackiego

Aleksandra Dębska-Kossakowska — Pisarz, historia i sztuka. Rzecz o Portrecie weneckim Gustawa Herlinga--Grudzińskiego

Stanisław Jaworski — Pisarz w nieznanym kraju

Tadeusz Kłak — Glosy do Anda Stanisława Czycza

Stanisław Gębala — Wyjście

Barbara Marciniak-Jędrzejczak — Miasto i historia w powieściach Stefana Chwina

Beata Gontarz — Geografia, historia i pamięć. Upamiętnianie przeszłości w pisarstwie Andrzeja Stasiuka

Monika Wiszniowska — Historia we współczesnym reportażu na przykładzie Wojciecha Jagielskiego Modlitwy o deszcz i Wojciecha Tochmana Jakbyś kamień jadła


Część III
W przestrzeni życia literackiego

Franciszek Ziejka — Ocalić dla potomnych narodowe pamiątki… O społecznym ruchu odnowy zabytków w Krakowie w XIX wieku

Krzysztof Krasuski — Paweł Hertz — kustosz narodowej kultury, polski Europejczyk

Andrzej Sulikowski — Spotkania z Karolem Wojtyłą

Sonia David — Z życia literackiego PRL… Laur „Odrodzenia” dla Jerzego Andrzejewskiego za Popiół i diament

Marek Pytasz — „Rękopisy nie płoną …”. O pewnym wieczornym spotkaniu i integralności tekstu powieści Jerzego Andrzejewskiego Idzie skacząc po górach

Zygmunt Woźniczka — Wizje wolnej Polski w koncepcjach polskiego podziemia i wychodźstwa po 1945 roku. Zarys problemu

Krystyna Heska-Kwaśniewicz — XX Zjazd ZLP w Katowicach w świetle Kadencji Jana Józefa Szczepańskiego oraz dokumentów Służby Bezpieczeństwa

Katarzyna Plucińska-Smorawska — „Ja w tej mojej Guatemali jestem dosłownie zakochany”. Rzecz o trudnej miłości Andrzeja Bobkowskiego

Krzysztof Feruga, Emil Tokarz — Zagubione w historii diaspory słowiańskie

Krystyna Urban — Skrzydlate słowa — narzędzie wartościowania języka

Indeks nazw osobowych (Monika Wiszniowska)