Niezadowolenie z wyglądu a rozpaczliwa kontrola wagi - ALICJA GŁĘBOCKA

Z recenzji prof. dr hab. Zbigniewa Nęckiego :

Alicja Głębocka jest w zakresie problematyki psychologii wyglądu zewnętrznego, budowy ciała i postaw wobec samego siebie uznanym specjalistą, osobą chyba najbardziej kompetentną w naszej psychologii polskiej. […]
oceniana książka jest tego dojrzałym, opracowanym wszechstronnie owocem, dziełem i wypadkową wielu lat pracy autorki i prowadzonego przez nią zespołu. Wartość publikacji to wielka pomoc nie tylko dla uczonych, borykających się z licznymi problemami, dotyczącymi funkcjonowania samooceny, ale i dla nieszczęśników, którzy mają problem z akceptacją swojego wyglądu, co w krańcowych wariantach prowadzi do poważnych komplikacji – anoreksji lub otyłości.
Praca ta, napisana z wyraźną dwuwarstwową intencją ( nauka i terapia), jest bardzo potrzebna na naszym rynku.
Daje szeroki przegląd nurtów i stanowisk pojawiających się w literaturze fachowej i popularnonaukowej, a nawet w ogólnych obszarach dyskursu społecznego.
Podkreślam – jako całość, praca jest znakomitym zestawem problematyki psychologii wyglądu i związanych z nim trudności, zaburzeń.


Z recenzji Prof. dr hab. Marii Siwiak-Kobayashi :

Książka Niezadowolenie z wyglądu a rozpaczliwa kontrola wagi stanowi ważną pozycję naświetlającą znaczenie czynników kulturowych, społecznych i biologicznych w kształtowaniu obrazu ciała. Jest ważną pozycją źródłową zarówno dzięki obszernemu przedstawieniu literatury światowej i polskiej, jak też dzięki prezentacji opracowanych przez Autorkę i jej zespół metod do badania stopnia i znaczenia zadowolenia z wizerunku swego ciała.
Książka dostarcza też informacji na temat znaczenia obrazu ciała jako części obrazu siebie w różnych zawodach, u różnych płci, w różnych grupach wiekowych i w różnych zaburzeniach zdrowia. Jest to ważne z punktu widzenia naukowego znaczenia książki.
Odkrycia autorki mogą stanowić istotne informacje konieczne dla praktyki rehabilitacyjnej i terapeutycznej w różnych grupach zaburzeń – co stanowi o praktycznej wartości pracy.


Ze Wstępu :

Ciało może być dla człowieka źródłem radości lub cierpień nie tylko w wymiarze zdrowia i choroby, jego funkcjonowania czy sprawności, ale także wyglądu. Doświadczają tego współcześni mieszkańcy krajów kultury zachodniej, którzy – choć wyglądają znacznie piękniej i młodziej
niż ich przodkowie, mają także sprawniejsze i bardziej zadbane ciała – czują się nieszczęśliwi i zawiedzeni swoim wyglądem.
Chcieliby upodobnić się do ideałów atrakcyjności fizycznej – smukłych i umięśnionych, pragnąc za wszelką cenę zachować młodzieńczy wygląd mimo upływu lat. Tymczasem ani świadomość zasad zdrowego stylu życia, ani powszechny dostęp do nowoczesnych metod poprawiania wyglądu nie pomaga w kształtowaniu własnego ciała na wzór obowiązujących standardów.
Głównie dlatego, że współczesny kanon urody jest zbyt szczupły – w przypadku kobiet, i zbyt umięśniony – w przypadku mężczyzn,
aby można było go osiągnąć w naturalny sposób. Aby być dostatecznie szczupłym, nie wystarczy tylko racjonalnie się odżywiać,
podobnie jak nie wystarczy regularnie ćwiczyć na siłowni, aby mieć bajecznie wyrzeźbione ciało.

Winą za propagowanie nierealnych standardów urody obarcza się media oraz kreatorów mody, którzy mimo protestów wielu środowisk wciąż preferują szczupłe sylwetki. Zdaniem wielu osób środki masowego przekazu ponoszą odpowiedzialność nie tylko za rosnące niezadowolenie z wyglądu, ale także za wzrost zachorowań na zaburzenia odżywiania. Śmiało można powiedzieć, że promocja zdrowego stylu życia oraz szczupłych, wysportowanych ciał wywołuje efekt odwrotny od zamierzonego – epidemię otyłości oraz coraz częstsze przypadki anoreksji. Od lat lansowany jest pogląd, że te groźne społecznie zjawiska oraz towarzyszące im deformacje w sferze społecznej, poznawczej i emocjonalnej mają swoje źródło w niezadowoleniu z wyglądu, które jest skutkiem rozbieżności między aktualnym a pożądanym kształtem sylwetki oraz posiadaną i upragnioną wagą ciała.

Przedstawiciele nauk społecznych poszukują zwartej koncepcji psychologicznej wyjaśniającej mechanizmy powstawania zaburzeń wizerunku ciała, traktując anoreksję oraz otyłość jako ich oczywistą konsekwencję, lecz – jak piszą Polivy i Hermann (2002) – mimo prowadzonych od kilkudziesięciu lat badań nasza wiedza na ten temat nie wzbogaciła się w istotny sposób. Tymczasem wzrost zachorowań na zaburzenia odżywiania (według różnych danych choruje od 3 do 10% populacji) oraz zwiększająca się w krajach rozwiniętych liczba osób z nadwagą i otyłością (w USA i Wielkiej Brytanii statystyki pokazują, że otyłość dotyka ponad 30% osób) rodzą określone konsekwencje natury zdrowotnej i psychologicznej, które wykraczają poza problematykę wizerunku ciała. Utrudniają prawidłowe funkcjonowanie społeczne i realizację celów życiowych, przyczyniają się do dyskryminacji ludzi otyłych, prowadzą do niekorzystnych zmian w zakresie samooceny oraz towarzyszących im negatywnych stanów emocjonalnych. Są źródłem ludzkich dramatów, a czasami, tak jak w anoreksji, nawet przyczyną śmierci.
Ważkość tych problemów sprawia, że w pełni uzasadnione staje się poszukiwanie czynników, które pełnią funkcję mediatorów
między niezadowoleniem z wyglądu a otyłością lub anoreksją...



SPIS TREŚCI :

Wstęp

Rozdział 1.
Wizerunek ciała

1.1. Definicja pojęcia wizerunek ciała

1.1.1. Tło historyczne

1.1.2. Współczesne próby zdefiniowania pojęcia wizerunku ciała

1.1.3. Kształtowanie się wizerunku ciała

1.2. Aspekt poznawczy wizerunku ciała

1.3. Aspekt emocjonalny wizerunku ciała

1.3.1. Wskaźniki niezadowolenia

1.3.2. Niezadowolenie z wyglądu poszczególnych partii ciała

1.3.3. Niezadowolenie z wagi ciała

1.3.4. Niezadowolenie z wyglądu i towarzyszące mu emocje

1.3.5. Samoocena wyglądu a inne wymiary struktury Ja

1.4. Behawioralny komponent wizerunku ciała

1.4.1. Ćwiczenia fizyczne

1.4.2. Dieta

1.4.3. Ubrania i kosmetyki

1.5. Wizerunek ciała w świetle wybranych teorii psychologicznych

1.5.1. Teorie społeczno-kulturowe

1.5.2. Teoria „elastycznego wizerunku ciała” według Philipa Myersa i Franka Biocci

1.5.3. Teoria porównań społecznych

1.5.4. Teoria rozbieżności Ja

1.5.5. Teoria socjobiologiczna Davida Bussa

1.5.6. Teoria samoobiektywizacji

1.6. Podsumowanie


Rozdział 2.
Kwestionariusz Wizerunku Ciała (KWCO)

2.1. Wprowadzenie teoretyczne

2.2. Konstrukcja skali KWCO

2.3. Opis grupy

2.4. Wskaźniki rzetelności

2.5. Trafność KWCO

2.6. Kwestionariusz Wizerunku Ciała (KWCO) w badaniach innych populacji

2.7. Normalizacja

2.8. Posumowanie


Rozdział 3.
Wizerunek ciała u wybranych grup

3.1. Kobiety po mastektomii

3.2. Kobiety z dysfunkcjami seksualnymi

3.3. Kobiety cierpiące na depresję

3.4. Kobiety po menopauzie

3.5. Kobiety trudniące się prostytucją

3.6. Kobiety przebywające w zakładach karnych

3.7. Członkowie grup antyterrorystycznych

3.8. Osoby otyłe

3.9. Podsumowanie


Rozdział 4.
Mechanizmy samoregulacji w anoreksji i otyłości – badania eksperymentalne

4.1. Wstęp

4.2. Tłumienie myśli natrętnych u pacjentów z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi

4.2.1. Istota zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

4.2.2. Przegląd badań nad procesami tłumienia obsesji

4.2.3. Opis badań eksperymentalnych nad deficytem kontroli myśli natrętnych u pacjentów z obsesjami czystości

4.3. Kontrola myśli o jedzeniu, wadze i wyglądzie u anorektyczek

4.3.1. Zaburzenia sfery poznawczej w anoreksji

4.3.2. Opis badań eksperymentalnych nad tłumieniem myśli o jedzeniu

4.4. Kontrola myśli o jedzeniu u otyłych

4.5. Kontrola zachowania

4.5.1. Hiperkontrola u chorych na anoreksję

4.5.2. Kontrola zachowań u osób otyłych

4.6. Podsumowanie


Rozdział 5.
Wartości, stres i sposoby radzenia sobie z nieprzyjazną rzeczywistością a wizerunek ciała i zaburzenia odżywiania

5.1. Wartości

5.2. Wartości kultury zachodniej

5.3. Wartości w mediach

5.4. Sprzeczne oczekiwania społeczne wobec kobiet i mężczyzn

5.5. Wartości cenione przez Polaków

5.6. Atrakcyjność fizyczna jako wartość

5.7. Relacje między wartościami a wymiarami wizerunku ciała

5.8. Wartości kultury zachodniej a zaburzenia odżywiania

5.9. Sukces – wartość poza zasięgiem

5.10. Samoutrudnieniowy charakter anoreksji

5.11. Rodzina jako środowisko kształtujące nieprzyjazny świat w anoreksji

5.12. Pozytywne i negatywne oddziaływania otoczenia


Zakończenie

Bibliografia

Aneksy

Aneks 1. Skala samopoznania – KWCO

Aneks 2. Skala samopoznania – KWCO (I wersja)

Aneks 3. Skala samopoznania – WC/BI

Aneks 4

Skala Zadowolenia z Poszczególnych Części i Parametrów Ciała
Skala Oceny Ważności Poszczególnych Części i Parametrów Ciała dla Własnej Atrakcyjności Fizycznej
Skala Stosowania Metod Poprawiania Wyglądu
Skala Oceny Skuteczności Metod Poprawiania Wyglądu
Skala Stosowania Metod Kontroli Wagi Ciała
Skala Oceny Skuteczności Metod Kontroli Wagi Ciała