STATUS PRAWNY OBYWATELA UNII EUROPEJSKIEJ

Publikacja jest zbiorem artykułów naukowych, które poruszają tematykę kategorii prawnej
jaką jest obywatelstwo Unii Europejskiej.
Kolejne rozdziały podejmują takie zagadnienia jak ochrona obywateli przed dyskryminacją
podatkową, ochrona danych osobowych, wzorce ochrony konsumentów czy też ochrona
dyplomatyczna  i konsularna na terytorium państw trzecich.


WSTĘP [fragment]

Obywatelstwo, zapoczątkowane ideami Rewolucji Francuskiej, poprzez Deklarację Praw Człowieka
i Obywatela, określone także prawami i obowiązkami w konstytucjach państw,
przeszło głęboką ewolucję.
Nie będąc kategorią statyczną, instytucja obywatelstwa wywołuje szereg kontrowersji,
zwłaszcza w kontekście braku jednoznacznych odpowiedzi na pytania o kierunek,
w jakim powinno i w jakim będzie ewoluować, w szczególności zaś o jego zakres
przedmiotowy i podmiotowy.
Obywatelstwo jest szczególną emanacją suwerenności państwa. Jako jedyny suwerenny podmiot,
tylko państwo decyduje o tym, kto jest a kto nie  jest jego obywatelem.
W tym miejscu należy też podkreślić, że państwa nie mogą wzajemnie dezawuować rozwiązań
prawnych, prowadzących – czy to w sposób pierwotny, czy wtórny – do nabycia obywatelstwa.
Obywatelstwo, będąc szczególnym węzłem prawnym, łączącym osobę fizyczną z państwem
poprzez zdefiniowanie wzajemnych praw i obowiązków, było – do czasu Traktatu z Maastricht
– instytucją, która występowała jedynie w relacji: państwo – obywatel. Należy podkreślić,
że od wejścia w życie Traktatu z Maastricht, obywatelstwa w sensie podmiotowym nie
utożsamia się już wyłącznie z państwem. Obywatel Unii Europejskiej, to podmiot szczególny.
Art. 8 [17] Traktatu o Unii Europejskiej expressis verbis stanowi:
„Ustanawia się obywatelstwo Unii. Obywatelem Unii jest każda osoba mająca przynależność
Państwa Członkowskiego”.
W kolejnym traktacie reformującym, w tzw. Traktacie z Amsterdamu (2 października 1997 r.),
w celu podkreślenia akcesyjnego charakteru obywatelstwa Unii Europejskiej dodano w art. 17:
„obywatelstwo Unii uzupełnia, a nie zastępuje obywatelstwa narodowego”.
Wejście w życie Traktatu z Lizbony (1 grudnia 2007 r.), zwanego „małym traktatem rewizyjnym”,
w zakresie obywatelstwa Unii wniosło, jak dotychczas, najwięcej zmian.
Nowe regulacje dotyczące obywatelstwa Unii Europejskiej, zamieszczone zostały w Traktacie
o Unii Europejskiej (Postanowienia o zasadach demokratycznych), jak również w traktacie
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w którym zmieniono dotychczasowy tytuł w części drugiej:
Obywatelstwo Unii na: Niedyskryminacja i obywatelstwo Unii. Na szczególne podkreślenie
zasługuje ust. 4 art. 9 Traktatu o Unii Europejskiej, na mocy którego nadaje się prawo inicjatywy
obywatelskiej do wszczęcia procesu prawotwórczego obywatelom Unii Europejskiej, w liczbie
nie mniejszej niż milion.
Od powołania przez Traktat z Maastricht nowej kategorii prawnej:
obywatelstwo Unii Europejskiej, w którym to traktacie, oprócz utworzenia obywatelstwa Unii Europejskiej
formalnie określono również jego zakres podmiotowy i przedmiotowy, upłynie w 2012 roku
dwadzieścia lat. Ta okrągła rocznica upoważnia z jednej strony do refleksji, z drugiej zaś
do prezentowania opinii i prowadzenia dalszej naukowej analizy tej instytucji...


SPIS TREŚCI :

Stefan Marek Grochalski — Wstęp

Mariusz Witkowski — Podstawowe swobody Unii Europejskiej w świetle wybranego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

Paweł Witkowski — Prawa jednostki w Europejskim Kodeksie Dobrej Administracji i Kodeksie Postępowania Administracyjnego

Agnieszka Ziółkowska — Instytucja skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich

Stanisław Dolata — Ochrona obywateli Unii Europejskiej przed dyskryminacją podatkową

Krystyna Celarek — Ochrona danych osobowych w Unii Europejskiej – kierunki zmian

Stefan Marek Grochalski — Ochrona dyplomatyczna i konsularna na terytorium państw trzecich prawem obywatela Unii Europejskiej

Maciej Mączyński — Europejskie wzorce ochrony konsumentów

Aleksandra Hadzińska-Wyrobek — Stosowanie procedury dublińskiej w Polsce wobec osób niebędących obywatelami Unii Europejskiej