Nad Olzą i Ostrawicą. Działalność społeczno-wychowawcza i oświatowa Tow. Szkoły Ludowej w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim

Z notatki wydawniczej :

Książka podejmuje pomijany dotąd w badaniach historycznych problem badawczy, jakim jest działalność galicyjskiego Towarzystwa Szkoły Ludowej (TSL) na Kresach Południowo-Zachodnich.
Na podstawie zgromadzonego w Polsce i Republice Czeskiej materiału archiwalnego, prasy z przełomu XIX i XX wieku oraz literatury przedmiotu, w dużym stopniu udało się odtworzyć tę działalność znanego w swoim czasie towarzystwa oświatowego, założonego w Krakowie w celu uczczenia setnej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja.
W czasie prezesury Ernesta Bandrowskiego, który stanął na czele TSL po zgonie Adama Asnyka, Towarzystwo zakładało i utrzymywało na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Moraw polskie szkoły, wspierało budowę Domu Polskiego w Morawskiej Ostrawie, powstawanie kół miejscowych oraz ruch teatralny i czytelniczy.
Wspólnie z Macierzą Szkolną dla Księstwa Cieszyńskiego powołało do życia Gimnazjum Realne im. Juliusza Słowackiego w Orłowej (1909)
– późniejszą kuźnię miejscowej polskiej inteligencji. Tym poczynaniom, w jednym z głównych regionów przemysłowych Austro-Węgier,
w dodatku na czesko-niemiecko-polskim pograniczu językowym, przyświecała idea podtrzymywania tożsamości narodowej,
i to zarówno wśród wielotysięcznej rzeszy polskich imigrantów z Galicji (region ostrawski), jak również – aczkolwiek na mniejszą skalę
– wśród autochtonicznej ludności polskiej (region karwiński).

Grupą osób zainteresowanych tą publikacją mogą być naukowcy zajmujący się szeroko rozumianą historią regionalną,
dziejami oświaty, problematyką narodową oraz Polonią, i to zarówno z Polski, jak i z Republiki Czeskiej.


Ze wstępu :

Działalność galicyjskiego Towarzystwa Szkoły Ludowej (TSL) na pograni­czu Śląska Cieszyńskiego i Moraw nie znalazła jak dotąd należnego odbicia w historiografii. Pozostawała w zasadzie na marginesie zainteresowań bada­czy, którzy zajmowali się nią jedynie w ramach szerszych studiów. Dotych­czas nie powstała na jej temat monografia ani nawet odrębne studium. Po­wyższy stan nie znajduje jednak uzasadnienia, jeśli się weźmie pod uwagę rolę, jaką od końca XIX wieku aż do powstania państwa czechosłowackiego odegrało TSL w podtrzymywaniu tożsamości narodowej Polaków na Kresach Ostrawskich.

Celem niniejszej pracy będzie zatem próba przedstawienia głównych zamierzeń i dokonań TSL w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim.
W związku z tą problematyką nasuwa się szereg pytań. Na przykład: Jakie były uwarunko­wania przeniesienia idei TSL nad Olzę i Ostrawicę?
Jak należy ocenić wyni­ki tutejszej społeczno-wychowawczej i oświatowej działalności Towarzystwa?
Czy dochodziło do współpracy z innymi lokalnymi polskimi organizacjami?
Jak z perspektywy TSL układały się stosunki między miejscową ludnością czeską, polską i niemiecką?

Próbując odpowiedzieć na zadane tu pytania, oparłem się w całej rozprawie w głównej mierze na dotąd niewykorzystywanym materiale źródłowym, znajdującym się w dwu archiwach w Republice Czeskiej, a mianowicie — w Krajowym Archiwum w Opawie (Zemsky archiv Opava)
i w Archiwum Miasta Ostrawy (Archiv mesta Ostravy). Materiał tutaj wykorzystany nie był jak dotąd cytowany w literaturze przedmiotu
(dotyczy to także prac poświęconych bezpośrednio działalności TSL)...


SPIS TREŚCI :

Wykaz skrótów
Wstęp

Rozdział I: Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim (1894—1919)

1. Struktura organizacyjna
2. Działalność oświatowa
a) Czytelnie
b) Odczyty
c) Problematyka szkolna
3. Amatorski ruch teatralny

Rozdział II: Szkolnictwo Towarzystwa Szkoły Ludowej na po­graniczu Śląska Cieszyńskiego i Moraw (1902—1919)

1. Szkolnictwo ludowe (1902—1919)
a) Szkoły na Morawach (1902—1919)
b) Szkoły na Śląsku Cieszyńskim (1909—1919)
2. Szkolnictwo wydziałowe (1908—1919)
3. Szkolnictwo zawodowe (1903—1919)

Rozdział III: Współpraca Towarzystwa Szkoły Ludowej z Macierzą Szkolną dla Księstwa Cieszyńskiego

1. Współpraca organizacyjna
2. Współdziałanie w dziedzinie szkolnictwa
a) Gimnazjum realne w Orłowej (1909—1919)
b) Szkoła wydziałowa w Polskiej Ostrawie (1918—1919)
3. Przejęcie dorobku Towarzystwa Szkoły Ludowej na Kresach Ostrawskich

Zakończenie
Bibliografia (wybór)
Spis tabel
Spis map

Shrnuti
Zusammenfassung
Summary

SPIS TABEL :

Tabela 1. Liczba sztuk wystawionych przez teatry amatorskie wybranych towarzystw działających na Śląsku Cieszyńskim i pograniczu morawskim w latach 1896—1918
Tabela 2. Liczba uczniów w szkołach ludowych TSL na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Moraw (1902—1919)
Tabela 3. Liczba uczniów w Polskiej Szkole Ludowej im. M. Konopnickiej w Morawskiej Ostrawie (1902—1919)
Tabela 4. Liczba uczniów na początku i na końcu roku szkolnego w klasach I—V w Polskiej Szkole Ludowej im. M. Konopnickiej w Morawskiej Ostrawie (1905/1906—1907/1908)
Tabela 5. Plan nauczania w Polskiej Szkole Ludowej im. M. Konopnickiej w Morawskiej Ostrawie (pierwsze półrocze roku szkolnego 1915/1916)
Tabela 6. Liczba uczniów w Polskiej Szkole Ludowej im. Władysława Jagiełły w Przywozie (1908—1919)
Tabela 7. Liczba uczniów w Polskiej Szkole Ludowej im. Józefa Poniatowskiego w Mariańskich Górach (1909—1920)
Tabela 8. Liczba uczniów w Polskiej Szkole Ludowej im. Cesarza Franciszka Józefa w Witkowicach (1909—1921)
Tabela 9. Liczba uczniów w Polskiej Szkole Ludowej w Hermanicach (1909—1919)
Tabela 10. Liczba uczniów w Polskiej Szkole Ludowej w Radwanicach (1909—1919)
Tabela 11. Liczba uczniów w Polskiej Szkole Wydziałowej Męskiej im. M. Konopnickiej w Morawskiej Ostrawie (1908—1919)
Tabela 12. Tygodniowy rozkład lekcji w kl. I Polskiej Szkoły Wydziałowej Męskiej w Morawskiej Ostrawie w roku szkolnym 1908/1909
Tabela 13. Liczba uczennic w Polskiej Szkole Wydziałowej Żeńskiej im. M. Konopnickiej w Morawskiej Ostrawie (1909—1920)
Tabela 14. Liczba uczniów w Polskiej Uzupełniającej Szkole Przemysłowej w Morawskiej Ostrawie (1903—1919)
Tabela 15. Liczba uczniów w Polskiej Uzupełniającej Szkole Przemysłowej w Przywozie (1911—1919)
Tabela 16. Liczba uczniów w gimnazjach austriackiej części Śląska (1909—1914)

SPIS MAP :

Mapa 1. Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim (1894—1919)

Mapa 2. Szkolnictwo Towarzystwa Szkoły Ludowej w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim (1902—1918)

Mapa 3. Polskie szkolnictwo ludowe w Zagłębiu Ostrawsko—Karwińskim na początku XX wieku