Tajny współpracownik policji na tle prawnoporównawczym - Robert Netczuk

Z notatki wydawniczej :

Przedstawiona problematyka tajnego współpracownika policji została ujęta nie tylko w kontekście analiz dogmatycznych dotyczących aktualnego stanu prawnego, ale także analiz historycznoprawnych oraz prawnoporównawczych. Rozważania autor rozpoczął od omówienia genezy i powstania tajnych służb policyjnych oraz instytucji tajnych współpracowników. Następnie zamieścił rys historyczny wykorzystania tajnych współpracowników przez polskie służby policyjne. Ponieważ ich rozwój zależał od zachodzących zmian ustrojowych, prezentacja dokonana została etapowo: tajni współpracownicy policji w prawie polskim w latach 1918–1944, a następnie w ramach Milicji Obywatelskiej w latach 1944–1990.

Następny rozdział dotyczy pozycji tajnych współpracowników w ustawie o Policji oraz kodeksie postępowania karnego. Kolejne rozdziały zawierają rozważania prawnoporównawcze – uregulowania w prawie polskim oraz w systemie prawnym obowiązującym w Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, ze szczególnym wskazaniem pozycji tajnego współpracownika policji w angielskim procesie karnym.

Książkę kończą rozważania na temat perspektyw wykorzystania tajnych współpracowników w aspekcie integracji europejskiej (międzynarodowa współpraca europejskich służb policyjnych).

Z okładki :

ROBERT NETCZUK jest doktorem nauk prawnych, adiunktem w Katedrze Prawa Karnego Procesowego Uniwersytetu Śląskie­go, autorem kilku opracowań z zakresu problematyki karno-procesowej i prawa policyjnego. Głównym przedmiotem jego zainteresowań pozostaje problematyka czynności operacyjno-rozpoznawczych Policji. Obszar naukowych zainteresowań Autora obejmuje również zagadnienia związane z wykorzysta­niem wyników niejawnych czynności wykrywczych w postępowaniu karnym oraz problematykę prawnych uwarunkowań współpracy organów ścigania w dziedzinie zwalczania międzynarodowej przestępczości zorganizowanej.

Książka jest uaktualnioną wersją pracy doktorskiej, obronionej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego 14 września 2004 roku.

Ze wstępu [fragmenty] :

Funkcjonowanie tajnych współpracowników w systemie środków zwalczania przestępczości od dawna budziło sporo kontrowersji. Wątpliwości wywołują za­równo wykorzystywana terminologia, jak i ustalenie dopuszczalnego zakresu prowadzonych działań. Nasilająca się w ostatnich kilku latach tendencja do stworzenia prawnego umocowania dla każdej formy ingerencji organów państwowych w sferę prywat­ności obywateli wywołała wzmożone zainteresowanie doktryny oraz liczne pró­by kompleksowego uregulowania pozycji prawnej osób udzielających niejawne­go wsparcia organom ścigania. Podejmowane działania podyktowane były niewątpliwie słusznym założeniem, iż postępujące w szybkim tempie doskona­lenie metod poufnego gromadzenia informacji o obywatelu musi być jednocze­śnie uzupełniane tworzeniem systemu zabezpieczeń uniemożliwiających bez­zasadną ingerencję w sferę prywatności i swobodę komunikowania się. W większości jednak wypadków formułowane postulaty pozbawione były pod­budowy naukowej w postaci rzetelnej analizy rzeczywistych założeń taktyki posługiwania się poufnymi osobowymi źródłami informacji ...

Porównanie wykorzystywanych w literaturze i praktyce poszczególnych państw odmian niejawnego udzielania pomocy służbom policyjnym skłania do wniosku, iż w języku polskim najbardziej odpowiednie semantycznie jest określenie „tajny współpracownik policji".

Słowem „współpracownik" można objąć każdą formę kooperacji pozytywnej z organami ścigania bez względu na to, czy ogranicza się ona jedynie do przekazywania pozyskanych w sposób bierny informacji, czy też polega na wykonywaniu innych zadań w postaci infiltracji, dezinformacji lub wpływania na sposób realizacji czynu przestępnego. Określenie „tajny" akcentuje, iż jest to osoba działająca w sposób niejawny, a więc nie zdradza faktu powiązania ze strukturami służb kryminalnych oraz rzeczywistych zamiarów swej działalności.

Występujące w nazwie dopełnienie: „policji" wskazuje, iż niniejsze opracowanie obejmuje nie tylko charakterystyką funkcjonowania osobowych źródeł informacji wykorzystywanych obecnie przez policję w Polsce, ale również przez formacje policyjne istniejące na ziemiach polskich w okresie wcześniejszym (Policja Państwowa, Milicja Obywatelska) oraz służby kryminalne organów ścigania innych państw (FBI, Bundeskriminalamt itp.).

Ze względu na fakt, iż jedynym państwem europejskim, które zdecydowało się na wprowadzenie do swojego systemu prawnego całościowej regulacji działań tajnych współpracowników, jest Wielka Brytania, niniejsze opracowanie przedstawia przede wszystkim ewolucję pozycji prawnej
tajnych współpracowników w prawie polskim i brytyjskim.

Ponieważ historia rozwoju polskich służb policyjnych wiąże się z zaistniałymi zmianami ustrojowymi, prezentacja problematyki wykorzystywania tajnych współpracowników na ziemiach polskich dokonana została etapowo, z podziałem na lata: 1918—1944, 1944—1990 oraz po roku 1990.

W przypadku Wielkiej Brytanii, gdzie istniała ciągłość rozwoju historycznego organów ścigania, analiza pozycji prawnej osobowych źródeł informacji przeprowadzona została z uwzględnieniem podziału na zagadnienia związane z taktyką prowadzenia czynności wykrywczych oraz z zasadami wykorzystania tajnego współpracownika w procesie karnym.

Końcowe rozdziały pracy poświęcone są przedstawieniu sposobu uregulowania osobowych źródeł informacji w wybranych państwach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, a także unormowaniom funkcjonującym na gruncie prawa międzynarodowego.

Materiał źródłowy, na którym opiera się opracowanie poszczególnych rozdziałów, pochodzi z publikacji o charakterze specjalistycznym, wydawnictw prasowych oraz zbeletryzowanych wspomnień byłych pracowników organów ścigania. Rozdziały poświęcone taktyce prowadzenia czynności wykrywczych przez organy ścigania w latach 1918—1944 oraz 1944—1990 zostały przygoto­wane na podstawie zbiorów Archiwum Akt Nowych oraz Instytutu Pamięci Na­rodowej w Warszawie.

SPIS TREŚCI :

Wykaz skrótów

— Akty prawne
— Organy orzekające
— Periodyki
— Inne

Wstęp

Rozdział I

Geneza i powstanie tajnych służb policyjnych oraz instytucji tajnego współpracownika

Rozdział II

Tajni współpracownicy policji w prawie polskim w latach 1918—1944

1. Definicja i podstawy prawne funkcjonowania tajnych współpracowników w przedwojennym procesie wykrywczym
2. Taktyka prowadzenia czynności operacyjnych z udziałem tajnych współpracowników w przedwojennym procesie wykrywczym
3. Wykorzystanie tajnych współpracowników Policji Państwowej w przedwojennym procesie karnym
4. Prowadzenie działalności wykrywczej przez służby kryminalne Policji Państwowej w aspekcie ochrony praw człowieka

Rozdział III

Podstawy prawne i taktyka prowadzenia działalności wykrywczej z wykorzystaniem tajnych współpracowników przez służby kryminalne Milicji Obywatelskiej w latach 1944—1990

1. Podstawy prawne prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych przez służby kryminalne Milicji Obywatelskiej
2. Definicja tajnego współpracownika oraz taktyka prowadzenia z jego udziałem czynności operacyjno-rozpoznawczych
3. Wykorzystanie informacji uzyskanych w trakcie prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych z udziałem tajnego współpracownika w procesie karnym.
4. Czynności operacyjno-rozpoznawcze z udziałem tajnego współpracownika a ochrona praw jednostki

Rozdział IV

Pozycja prawna tajnych współpracowników w ustawie o Policji oraz w Kodeksie postępowania karnego

1. Uwagi ogólne
2. Definicja osobowych źródeł informacji i podstawy prawne ich funkcjonowania w polskim systemie prawnym
3. Wykorzystanie procesowe informacji uzyskanych w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych prowadzonych z udziałem tajnego współpracownika na tle unormowań ustawy o Policji
4. Wykorzystanie procesowe informacji uzyskanych przez tajnych współpracowników w postępowaniu karnym na gruncie instytucji świadka anonimowego
5. Funkcjonowanie instytucji tajnego współpracownika a dopuszczalny zakres ingerencji w prawa obywatelskie i gwarancje praw jednostki

Rozdział V

Pozycja prawna i metody wykorzystywania tajnych współpracowników w Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej

1. Definicja poufnych osobowych źródeł informacji w literaturze i ustawodawstwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
2. Pozycja prawna tajnych służb kryminalnych w strukturze policji Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
3. Metody wykorzystywania i kontroli tajnych współpracowników w angielskim procesie wykrywczym
4. Etyka prowadzenia działań wykrywczych z udziałem tajnych współpracowników na terenie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej

Rozdział VI

Pozycja prawna tajnego współpracownika policji w angielskim procesie karnym

1. Podstawy prawne wykorzystania informacji uzyskanych przez tajnego współpracownika w procesie karnym
2. Przesłanki i zakres utajnienia e-kodeks tożsamości tajnych współpracowników w angielskim procesie karnym
3. Ograniczenia prawne w zakresie dowodowego wykorzystania informacji uzyskanych z udziałem tajnego współpracownika w angielskim procesie karnym
4. Wykorzystanie instytucji tajnego współpracownika w angielskim procesie karnym w świetle wymogów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

Rozdział VII

Charakterystyka uregulowań prawnych instytucji tajnych współpracowników na przykładzie służb kryminalnych wybranych państw

Rozdział VIII

Perspektywy wykorzystania tajnych współpracowników w aspekcie integracji europejskiej

1. Podstawy prawne międzynarodowej współpracy europejskich służb policyjnych w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych
2. Uregulowanie instytucji tajnego współpracownika policji w prawie polskim na tle uregulowań prawa europejskiego

Bibliografia

Materiały archiwalne

Uwaga : ostatnie egzemplarze z wyczerpanego nakładu, posiadają niewielkie ślady magazynowe (jak na fot.) !