Dendrochronologiczny zapis współczesnych procesów rzeźbotwórczych kształtujących stoki i doliny rzeczne ...

Z notatki wydawniczej :

Praca zawiera informacje o możliwościach wnioskowania na podstawie zmian anatomicznych w drewnie drzew, o ewolucji rzeźby w różnych strefach krajobrazowych. Zmiana rzeźby była badana w górach średnich, na wysoczyźnie lessowej i w dolinie rzeki meandrującej. Proponowana metoda pozwala prześledzić czasowe i przestrzenne zróżnicowanie natężenia procesów rzeźbotwórczych.
Dzięki niej można na przestrzeni 150 lat określić, w jaki sposób i dlaczego przekształcają się poszczególne elementy rzeźby.


1. WSTĘP

1.1. Zarys problemu

W strefie klimatów umiarkowanych, po zaniku ostatnich zlodowaceń kontynentalnych, woda płynąca stała się głównym czynnikiem egzogenicznym kształtującym powierzchnię Ziemi.
Z tego względu w dolinach rzecznych poszukuje się zapisu zmian środowiska, próbując określić ich natężenie i czas oddziaływania. W dolinach dużych rzek stosuje się głównie metody sedymentologiczne, które mogą być źródłem informacji o zmianach środowiska od plejstocenu do współczesności (CZAJKA, 2005).
Badając osady holoceńskie, wykorzystuje się metody datowań materii organicznej. Powszechnie stosuje się datowanie wypełnień paleokoryt metodą radiowęglową (ALEXANDROWICZ i in., 1981; KOZARSKI, ROTNICKI, 1983; WÓJCICKI, 2006).
Pnie drzew występujące w aluwiach pozwalają na zastosowanie metody dendrochronologicznej w rekonstrukcji etapów formowania się dolin rzecznych (KALICKI, KRĄPIEC, 1995; KRĄPIEC, 1998).
Do wnioskowania o zmianach środowiskowych korzysta się także z metod geochemicznych (np. badania zawartości metali ciężkich w osadach). Z ich użyciem można datować aluwia od czasu rozpoczęcia intensywnej eksploatacji surowców (MACKLIN, KLIMEK, 1992; CISZEWSKI, MALIK, 2004). W większych dolinach rzecznych w celu prześledzenia zmian biegu koryt, zazwyczaj zaistniałych po dużych wezbraniach (TRAFAS, 1975), prowadzi się też analizę kartograficzną.
W małych ciekach wodnych wskaźnikami zmian hydrologicznych są pomiary erozji lub agradacji osadów z użyciem taśmy mierniczej, tyczki lub niwelatora (CISZEWSKI i in., 2005). Do tradycyjnych metod należy palikowanie brzegów w celu określenia tempa migracji bocznej niewielkich cieków (HOOKE, 1980; LANE, CHANDLER, RICHARDS, 1994). Mało przydatne w badaniach są metody kartograficzne, ponieważ różnowiekowe mapy w dostępnych skalach 1 : 25 000 i 1 : 10 000 najczęściej nie uwzględniają zmian przebiegu stosunkowo niewielkich koryt rzecznych. Dostępne metody nie pozwalają na bogate rekonstrukcje środowiskowe, zwłaszcza że obszary źródliskowe niewielkich cieków są pozbawione posterunków hydrologicznych.
Dla tych obszarów możliwe staje się wykorzystanie zapisu biotycznego. Szczególnie cennym źródłem informacji są drzewa rosnące na stokach i w dnach dolin, rejestrujące corocznie w swych słojach zmiany środowiskowe.
Przykłady zastosowania metody dendrochronologicznej w badaniach geomorfologicznych są stosunkowo nieliczne pomimo dużych możliwości, jakie stwarza jej użycie. Badania dendrogeomorfologiczne zapoczątkowano w latach 60. XX wieku.
Polegają one na analizie i datowaniu zdarzeń rzeźbotwórczych na podstawie badań przyrostów rocznych drzew i anatomii ich drewna (ALESTALO, 1971). Drzewa porastające obszar objęty procesami erozji, transportu i depozycji materiału podlegają stresowi mechanicznemu (BUTLER, 1987). Często są ranione, pochylają się, lub też odsłaniane są ich systemy korzeniowe.
Stres ten zapisuje się w drewnie pni lub/i korzeni w postaci zmian anatomicznych, na przykład redukcji przyrostów rocznych (tree ring reductions), wykształcaniu drewna reakcyjnego (reaction wood), czy też pojawieniu się kanałów żywicznych (resin ducts), (SHRODER, 1978, 1980; SHRODER, BUTLER, 1987; SCHWEINGRUBER, 1996). Datując rok pojawienia się zmian anatomicznych w drewnie, pośrednio jest datowany epizod rzeźbotwórczy, który do tych zmian doprowadził (MALIK, 2005a).
Czasem zdarza się, że drzewa obumierają w wyniku szczególnie intensywnego zdarzenia rzeźbotwórczego.
Gdy zachowują się martwe pnie dokumentujące to zdarzenie, można datować śmierć drzew i pośrednio epizod rzeźbotwórczy, który do tej śmierci doprowadził (MALIK, 2002; SANTILLI i in., 2005).
Metoda dendrochronologiczna znajduje zastosowanie w badaniach przekształceń rzeźby jedynie w strefach porośniętych drzewami, co stanowi o jej podstawowym ograniczeniu badawczym. W pniach i w korzeniach zdarzają się przyrosty fałszywe (false rings), brakujące (missing rings) i wyklinowujące się (wedging rings); (FRITTS, 1971; SCHWEINGRUBER, 1988).
Mogą one zaniżyć lub zawyżyć liczbę lat, które upłynęły od epizodu rzeźbotwórczego. Dlatego w badaniach dendrogeomorfologicznych potrzebne jest kontrolowanie uzyskanych wyników, najczęściej polegające na porównywaniu uzyskanych sekwencji przyrostów rocznych z sekwencjami przyrostów wykształconych przez drzewa rosnące poza strefą intensywnego oddziaływania procesów rzeźbotwórczych. W niektórych przypadkach uzyskane wyniki porównuje się z lokalną skalą dendrochronologiczną.
Do badań wytypowano 3 zalesione obszary położone w wybranych strefach krajobrazowych Europy Środkowej (ryc. 1).
Europa Środkowa to termin niejednoznaczny, w encyklopediach geograficznych obejmuje ona zazwyczaj obszar wynikający z podziałów politycznych (Przewodnik encyklopedyczny ..., 2004). W podziałach fizyczno-geograficznych zamieszczonych w atlasach geograficznych Europę Środkową na północy ogranicza południowy brzeg Bałtyku i Morza Północnego.
Na południu obejmuje ona Alpy Wschodnie, Nizinę Węgierską i Karpaty Południowe. Na zachodzie sięga do Ardenów i Wogezów, na wschodzie granica biegnie wschodnim skłonem łuku Karpat, następnie wschodnim skrajem Podola i Polesia (Atlas geograficzny świata ..., 1991). Pierwszy z wytypowanych do badań obszarów obejmuje stoki wzniesień występujące w górach średnich z epizodycznymi zdarzeniami przemieszczania pokryw zwietrzelinowych w postaci spływów gruzowych oraz doliny rzek górskich.
Generalnie do głównych cech rzeźby gór średnich należą stoki o umiarkowanych nachyleniach i zrównania wododziałowe (MIGOŃ, 2006). M. KLIMASZEWSKI (1995) zalicza do gór średnich, położonych w Europie Środkowej, Sudety i Beskidy biegnące łukiem o długości około 750 km. W Europie Środkowej występują także krótsze pasma gór średnich, należą do nich między innymi: Góry Harzu, Rudawy, Szumawy. Obszar gór średnich jest reprezentowany w pracy przez Jesioniki leżące w Sudetach Wschodnich (ryc. 1).
Drugi obszar badawczy leży w strefie epizodycznych spływów wód odprowadzanych siecią wąwozów.
W Europie Środkowej największe obszary tego typu występują na Nizinie Rumuńskiej, w Kotlinie Panońskiej, u podnóża Karpat Wschodnich, na Podolu i na Wyżynie Wołyńskiej (JERSAK, SENDOBRY, ŚNIESZKO, 1992).
W Polsce sieć wąwozów została wykształcona głównie na Wyżynie Lubelskiej, Roztoczu, w południowo-wschodniej i południowej części Wyżyny Małopolskiej, w lessach Niziny Śląskiej i na Wzgórzach Trzebnickich.
Obszar leżący w strefie epizodycznych spływów wód odprowadzanych siecią wąwozów reprezentowany jest w pracy przez Wysoczyznę Proboszczowicką położoną na Wyżynie Śląskiej (ryc. 1).
Trzeci obszar badawczy leży w nizinnej strefie stałego przepływu wody obejmującej cały obszar Niżu Środkowoeuropejskiego. Jest on reprezentowany przez dolinę Małej Panwi biegnącą Równiną Opolską, która z kolei wchodzi w skład Niziny Śląskiej (ryc. 1).
W niniejszej pracy występuje wiele rzadko używanych w publikacjach z dziedziny geomorfologii i paleogeografii terminów z zakresu dendrologii i dendrochronologii. Dlatego w rozdziale 6. zamieszczono słownik terminów używanych w tekście.
Zostały one zaczerpnięte głównie z jedynego polskiego podręcznika dendrochronologii (ZIELSKI, KRĄPIEC, 2004) oraz ze słownika terminów dendrochronologicznych (KAENNEL, SCHWEINGRUBER, 1995).
Wszystkie terminy, których tłumaczenia na język angielski zostały umieszczone w pracy, znajdują się w słowniku.
Zdecydowano się także na szczegółowe opisy morfometrii i morfologii analizowanych stanowisk oraz wyników uzyskanych datowań dendrogeomorfologicznych. Dokładny opis stanowisk być może pozwoli nawiązać w przyszłości do wyników uzyskanych z zastosowaniem innych metod. We wstępie pracy ograniczono metodykę do opisu poszczególnych wariantów metody dendrochronologicznej zastosowanych w pracy. Szczegółowe opisy metod konwencjonalnych, na przykład analizy map różnowiekowych lub struktury osadów zawarto w rozdziałach wprowadzających do opisu badań prowadzonych w poszczególnych obszarach badawczych.
We wnioskach przedstawiono między innymi sugestie dotyczące możliwości zastosowania innych rozwiązań metodycznych niż zawarte w pracy. Rozwiązania te nasunęły się autorowi w trakcie prowadzenia badań i mogą w przyszłości wzbogacić interpretację wyników uzyskanych z badań dendrogeomorfologicznych.
Materiały, które zostały przedstawione w niniejszej pracy, będą sukcesywnie przesyłane do czasopism polskich i zagranicznych.
Część z nich opublikowano już w trakcie badań. Jednak w dotychczasowych artykułach autor prezentował głównie cząstkowe wyniki badań dotyczące rozważań przeprowadzonych na przykład w jednym rozcięciu erozyjnym.
Materiały zebrane w Jesionikach opublikowano dotąd jedynie w częściach dotyczących zapór przeciwrumowiskowych.
Wyniki badań dendrogeomorfologicznych przeprowadzonych na stokach Červenej Hory oraz w dolinach Opavy, Bílej Opavy i Středniej Opavy zostały tylko zasygnalizowane w postaci abstraktów i krótkich publikacji, zamieszczonych w materiałach konferencyjnych i pokonferencyjnych.
Badania prowadzone na Wysoczyźnie Proboszczowickiej zostały opublikowane jedynie częściowo.
W niniejszej pracy wprowadzono wiele datowań, między innymi kłód zalegających na zboczach, i w dnie wąwozów, redukcji przyrostów rocznych w ranionych pniach buków.
Pozwoliło to wzbogacić interpretację przebiegu procesów geomorfologicznych formujących badane wąwozy. Także badania prowadzone w dnie doliny Małej Panwi poszerzono o dodatkowe odcinki badawcze w stosunku do publikowanych wcześniej materiałów.
Badania, na podstawie których powstała praca, finansowano głównie z grantu KBN 3 PO4E 023 25, kierowanego przez prof. dr. hab. Kazimierza Klimka. Pozostała część badań była finansowana z funduszy na badania statutowe Katedry Paleogeografii i Paleoekologii Czwartorzędu Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego.
Składam podziękowania Władzom Dziekańskim Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego za możliwość stworzenia Pracowni Dendroindykacji Środowiska działającej w ramach Katedry Paleogeografii i Paleoekologii Czwartorzędu.
Panu prof. dr. hab. Kazimierzowi Klimkowi dziękuję także za cenne wskazówki w trakcie prowadzenia badań i przygotowywania publikacji. Składam podziękowania Panu dr. hab. inż. Markowi Krąpcowi za przybliżenie mi zagadnień z zakresu dendrochronologii.
Wielce pomocna była dla mnie możliwość konsultacji i dyskusji uzyskanych wyników z prof. Fritzem Schweingruberem i dr. Holgerem Gartnerem ze Szwajcarskiego Federalnego Instytutu Badań Lasu, Śniegu i Krajobrazu (Swiss Federal Research Institute WSL).
Konsultacje te były możliwe dzięki pomocy finansowej otrzymywanej kilkakrotnie z rezerwy Prorektora Uniwersytetu Śląskiego prof. dr. hab. Wiesława Banysia. Chciałbym podziękować osobom, które współpracowały ze mną w czasie badań prowadzonych w Jesionikach, w szczególności prof. dr. hab. Kazimierzowi Klimkowi, dr. Piotrowi Owczarkowi, mgr Edycie Zygmunt, dr. Mojmirowi Hradkowi i mgr. Marcinowi Matyji. Dziękuję także mojej żonie Magdalenie za pomoc w opracowaniu rycin i przy korekcie tekstu.

1.2. Cel badań i warianty analiz dendrogeomorfologicznych

1.2.1. Cel badań

Celem podjętych badań jest odtworzenie transformacji rzeźby stoków i dolin reprezentujących wybrane strefy krajobrazowe Europy Środkowej w ciągu ostatnich 150 lat, z użyciem metody dendrochronologicznej.
Podjęto próbę rozpoznania i wyjaśnienia funkcjonowania wybranych systemów morfogenetycznych, a w szczególności zmienności natężenia procesów rzeźbotwórczych w czasie i w przestrzeni.
Praca ma również za zadanie określenie zalet i ograniczeń metodycznych zastosowania wybranych wariantów metody dendrochronologicznej (datowania momentów odsłaniania i ranienia korzeni, datowania wieku kłód, datowania pojawienia się redukcji przyrostów rocznych, datowania pojawienia się akoncentrycznych przyrostów rocznych, datowania wieku drzew) w badaniach geomorfologicznych i paleogeograficznych. Oceniono przydatność poszczególnych wariantów badań dendrochronologicznych do rekonstrukcji kształtowania stoków i dolin rzek płynących w górach średnich, zboczy i den wąwozów lessowych oraz dolin niewielkich piaszczystodennych rzek niżowych. Dotąd nie sporządzono zestawienia wskazówek metodycznych stosowania metody dendrogeomorfologicznej w zależności od strefy krajobrazowej, w której są prowadzone badania. Pojawiają się one w bardzo nielicznych publikacjach i dotyczą analizowanych w nich przypadków (GÄRTNER, SCHWEINGRUBER, DIKAU 2001; SHRODER, 1980).
W Podsumowaniu zaproponowano wiele wskazówek metodycznych sporządzonych na podstawie prowadzonych przez autora badań.
Funkcjonowanie badanych systemów morfodynamicznych podsumowano (podrozdział 5.2), opierając się na badaniach dwóch systemów stokowo-dolinnych w górach średnich, jednego systemu wąwozowego na obszarach odwadnianych epizodycznie i jednego systemu dolinnego rzeki meandrującej. Przeprowadzona analiza stanowi jedynie próbę zrozumienia działania poszczególnych systemów morfodynamicznych.
Pomimo to w podsumowaniu starano się uogólnić wnioski wynikające z badań przeprowadzonych w trzech wybranych obszarach.
Autor w podsumowaniu (podrozdział 5.2) próbuje określić ilość i charakter opadów potrzebnych do uruchomienia erozji.
Należy jednak pamiętać o ograniczeniach wynikających z punktowego monitoringu zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych.
Pomiary prowadzono na posterunkach meteorologicznych, które są położone w różnych odległościach od stref, gdzie wystąpiła erozja.
Ostatecznie nie ma więc pewności, czy opady, które zmierzono na przykład na posterunku w Leśnicy (Wysoczyzna Proboszczowicka), były takie same, jak w odległej o około 1 — 2 km strefie, w której datowano erozję wąwozową...


TREŚĆ :

1. Wstęp

1.1. Zarys problemu
1.2. Cel badań i warianty analiz dendrogeomorfologicznych
1.2.1. Cel badań
1.2.2. Podstawowe korzyści i ograniczenia zastosowania metody dendrochronologicznej do badania współczesnych procesów rzeźbotwórczych
1.2.3. Warianty datowania form i procesów geomorfologicznych metodą dendrochronologiczną zastosowane w pracy

2. Dendrochronologiczny zapis transformacji rzeźby stoków i dolin gór średnich na przykładzie Jesioników (Sudety Wschodnie)

2.1. Charakterystyka fizyczno-geograficzna Sudetów Wschodnich
2.1.1. Położenie Sudetów Wschodnich i lokalizacja stanowisk
2.1.2. Budowa geologiczna i rzeźba Sudetów Wschodnich
2.1.3. Charakterystyka klimatyczna i hydrologiczna Sudetów Wschodnich
2.1.4. Szata roślinna Sudetów Wschodnich
2.1.5. Rola człowieka w kształtowaniu pokrywy roślinnej i rzeźby Sudetów Wschodnich
2.1.6. Geneza zapór przeciwrumowiskowych w Sudetach Wschodnich
2.2. Zapis erozji i depozycji pokryw zwietrzelinowych na stoku Červenej Hory i w dnie doliny Černego Potoku
2.2.1. Zarys badań współczesnych procesów rzeźbotwórczych w górach średnich na przykładzie Karpat fliszowych i Sudetów
2.2.2. Występowanie spływów gruzowych w Sudetach Wschodnich
2.2.3. Morfologia spływu gruzowego na stoku Červenej Hory
2.2.4. Sposoby kartowania form terenu i technika poboru materiału do analiz dendrochronologicznych na stoku Červenej Hory i w dnie doliny Černego Potoku
2.2.5. Datowanie spływów gruzowych na podstawie wyznaczania czasu zranień drzew, wieku pędów i kłód
2.2.6. Precyzja datowań dendrochronologicznych spływów gruzowych
2.2.7. Czas i warunki występowania spływów gruzowych na stokach Červenej Hory
2.2.8. Morfologia koryta Černego Potoku w sąsiedztwie zapór przeciwrumowiskowych
2.2.9. Dendrochronologiczny zapis erozji i depozycji materiału w dnie doliny Černego Potoku na podstawie datowań dendrochronologicznych w strefie oddziaływania zapór przeciwrumowiskowych
2.2.10. Precyzja datowania erozji i depozycji w korycie Černego Potoku metodą dendrochronologiczną
2.2.11. Czas i warunki erozji oraz depozycji aluwiów w dnie doliny Černego Potoku
2.2.12. Sposób i warunki transferu zwietrzelin ze stoku Červenej Hory do koryta Černego Potoku
2.3. Zapis erozji bocznej i depozycji w dolinie Bílej Opavy, Středniej Opavy i Opavy
2.3.1. Uwarunkowania erozji w obrębie brzegów koryt rzek górskich
2.3.2. Sposoby kartowania form terenu i technika poboru materiału do analiz dendrochronologicznych w dnach dolin Bílej Opavy, Středniej Opavy i Opavy
2.3.3. Datowanie erozji brzegów koryta Bílej Opavy na podstawie wyznaczania czasu odsłaniania korzeni drzew
2.3.4. Wiek najstarszych drzew porastających formy erozyjne i depozycyjne występujące na równinie zalewowej Bílej Opavy
2.3.5. Precyzja datowań dendrochronologicznych przeprowadzonych w dnie doliny Bílej Opavy
2.3.6. Budowa podcinanych powierzchni i morfologia koryt Středniej Opavy i Opavy na badanych stanowiskach
2.3.7. Datowanie erozji w obrębie podcinanych poziomów koryta Středniej Opavy i Opavy na podstawie wyznaczania czasu odsłaniania korzeni drzew
2.3.8. Czas i warunki erozji w korytach Bílej Opavy, Středniej Opavy i Opavy
2.4. Przekształcanie rzeźby Jesioników — podsumowanie

3. Dendrochronologiczny zapis transformacji rzeźby wąwozów lessowych na przykładzie Wysoczyzny Proboszczowickiej

3.1. Charakterystyka wybranej sieci wąwozów na Wysoczyźnie Proboszczowickiej
3.1.1. Położenie Wysoczyzny Proboszczowickiej i wybranych wąwozów
3.1.2. Rzeźba terenu i geneza utworów powierzchniowych Wysoczyzny Proboszczowickiej
3.1.3. Główne formy rzeźby terenu występujące w badanym systemie wąwozów
3.1.4. Charakterystyka klimatyczna i hydrologiczna Wysoczyzny Proboszczowickiej
3.1.5. Szata roślinna Wysoczyzny Proboszczowickiej
3.1.6. Rola człowieka w kształtowaniu pokrywy roślinnej i rzeźby Wysoczyzny Proboszczowickiej
3.2. Zapis współczesnych procesów rzeźbotwórczych kształtujących wąwozy Wysoczyzny Proboszczowickiej
3.2.1. Czynniki warunkujące przekształcanie rzeźby obszarów pokrytych pyłami
3.2.2. Metody datowania erozji wąwozowej
3.2.3. Sposoby kartowania form terenu i technika poboru materiału do analiz dendrochronologicznych w badanym systemie wąwozów
3.2.4. Przebieg erozji na zboczach wąwozów na podstawie datowania kłód oraz czasu odsłaniania korzeni
3.2.5. Przebieg erozji u podnóża zboczy wąwozów na podstawie czasu odsłaniania korzeni oraz redukcji przyrostów rocznych w pniach
3.2.6. Przebieg erozji w dnie wąwozów na podstawie czasu odsłaniania korzeni oraz datowania drzew i kłód
3.2.7. Precyzja datowań dendrochronologicznych przeprowadzonych w wąwozach
3.2.8. Czas i warunki powstawania rozcięć na zboczach i w dnach wąwozów
3.2.9. Ewolucja rozcięć na zboczach i w dnach wąwozów
3.2.10. Tempo powstawania rozcięć na zboczach i w dnach wąwozów
3.2.11. Czas i warunki powstawania podcięć zboczy naprzeciw bastionów i nisz w dolnych partiach wąwozów
3.2.12. Czas i warunki powstawania zagłębień wykrotów na zboczach i progów w dnach wąwozów
3.2.13. Czas i warunki formowania poziomów terasowych w dnach wąwozów
3.2.14. Ewolucja wąwozów w świetle uzyskanych wyników
3.3. Przekształcanie rzeźby wąwozów Wysoczyzny Proboszczowickiej — podsumowanie

4. Dendrochronologiczny zapis transformacji dolin rzek nizinnych na przykładzie Małej Panwi (Równina Opolska)

4.1. Charakterystyka terenu badań
4.1.1. Położenie doliny Małej Panwi i cechy odcinków badawczych
4.1.2. Geneza utworów powierzchniowych doliny Małej Panwi
4.1.3. Charakter osadów i rzeźba doliny Małej Panwi
4.1.4. Charakterystyka klimatyczna i hydrologiczna Obniżenia Małej Panwi
4.1.5. Szata roślinna Obniżenia Małej Panwi
4.1.6. Rola człowieka w kształtowaniu pokrywy roślinnej i rzeźby terenu Obniżenia Małej Panwi
4.2. Zapis współczesnych procesów rzeźbotwórczych kształtujących dno doliny Małej Panwi
4.2.1. Zarys badań współczesnych procesów rzeźbotwórczych w dolinach polskich rzek nizinnych
4.2.2. Sposoby kartowania form terenu i technika poboru materiału do analiz dendrochronologicznych w dnie doliny Małej Panwi
4.2.3. Kształtowanie równiny zalewowej Małej Panwi na podstawie wieku drzew porastających formy występujące w jej obrębie
4.2.4. Kształtowanie koryta Małej Panwi na podstawie redukcji przyrostów rocznych i dekoncentrycznych przyrostów pni drzew nadrzecznych
4.2.5. Przebieg erozji bocznej w korycie Małej Panwi na podstawie datowania odsłaniania korzeni
4.2.6. Przebieg erozji i depozycji w korycie Małej Panwi na podstawie oznaczania wieku kłód
4.2.7. Precyzja datowań dendrochronologicznych przeprowadzonych w dnie doliny Małej Panwi
4.2.8. Przebieg transformacji rzeźby w trzech badanych odcinkach dna doliny Małej Panwi
4.2.9. Przebieg transformacji rzeźby w odcinkach A—B i C—D dna doliny Małej Panwi
4.2.10. Przebieg transformacji rzeźby w odcinku E—F dna doliny Małej Panwi
4.3. Przekształcanie rzeźby doliny Małej Panwi — podsumowanie

5. Podsumowanie

5.1. Zastosowanie metody dendrogeomorfologicznej

w wybranych strefach krajobrazowych — wskazówki metodyczne
5.1.1. Zastosowanie metody dendrogeomorfologicznej na stokach objętych spływami gruzowymi — wskazówki metodyczne
5.1.2. Zastosowanie metody dendrogeomorfologicznej w korytach rzek górskich — wskazówki metodyczne
5.1.3. Zastosowanie metody dendrogeomorfologicznej w wąwozach rozcinających wyżyny lessowe — wskazówki metodyczne
5.1.4. Zastosowanie metody dendrogeomorfologicznej w dolinach rzek nizinnych — wskazówki metodyczne
5.2. Funkcjonowanie badanych systemów morfodynamicznych — podsumowanie
5.2.1. Funkcjonowanie systemu morfodynamicznego gór średnich na przykładzie Jesioników
5.2.2. Funkcjonowanie systemu morfodynamicznego wąwozów rozcinających wyżyny lessowe
5.2.3. Funkcjonowanie systemu morfodynamicznego nizinnych dolin rzek meandrujących

6. Słownik terminów dendrologicznych

i dendrochronologicznych używanych w pracy

Literatura

Summary
Zusammenfassung